Cegłów

Duża wieś gminna i parafialna na linii kolejowej Warszawa-Siedlce we wsch. części pow. mińskiego. Początki Cegłowa (do poł. XVI w. Cebrowo) sięgają XIII w. Od XIV w. wieś stanowiła uposażenie klasztoru augustianów w Warszawie. Pierwszy kościół drewniany został wzniesiony w latach 1441-44 z fundacji księżnej Anny Mazowieckiej. Od 1444 stanowiła uposażenie szpitala Św. Ducha założonego przy tym klasztorze. W 1547 bp poznański Benedykt Łubieński przekazał wieś jest we władanie kapituły przy warszawskiej kolegiacie. W 1621 król Zygmunt III Waza nadaje wsi prawa miejskie magdeburskie. Herbem miasta staje się herb kapituły – głowa św. Jana na srebrnej misie, a w tle stylizowany snop zboża zapożyczony z herbu Wazów (od 1991 oficjalny herb gminy Cegłów). Zniszczenia podczas „potopu” szwedzkiego i III wojny północnej na pocz. XVIII w., wreszcie upadek Rzeczypospolitej zahamowały rozwój miasta. W 1869 Cegłów utracił prawa miejskie (jak ponad 1000 drobnych miasteczek w zaborze rosyjskim). Paradoksalnie od tego czasu zaczyna się rozwój Cegłowa, do czego impuls daje kolej warszawsko-terespolska zbudowana w latach 1865-67. W okresie międzywojennym wieś słynęła z wyrobów garncarskich. Dziś Cegłów jest dużą wsią gminną. W jej zabytkowym układzie urbanistycznym widoczne jest dawne założenie miejskie z rynkiem i odchodzącymi od niego ulicami. Najcenniejszym zabytkiem architektury jest późnogotycki kościół parafialny pw. św. Jana Chrzciciela i św. Andrzeja Apostoła, orientowany, usytuowany przy dawnym rynku. Zbudowany w II ćw. XVI w. w stylu gotyku mazowieckiego. Przebudowany na pocz. XVII w. (przed konsekracją w 1629). Na wsch. ścianie zewnętrznej późnorenesansowe epitafium Stanisława Oczki - lekarza królewskiego i sekretarza króla Zygmunta Augusta, ufundowane przez jego syna Wojciecha. W dolnej partii ściany wmurowanych kilka kamiennych kul. Drzwi do nawy z XV w. z okuciami z motywami stylizowanych lilii i listków (zapewne z poprzedniego kościoła). We wnętrzu strop drewniany, w nawie wsparty na trzech parach drewnianych kolumn toskańskich dodanych podczas remontu w 1862. Łuk tęczowy zamknięty jest półkoliście z belką tęczową, na której późnogotyckie rzeźby Chrystusa Ukrzyżowanego oraz św. Marii Magdaleny i św. Jana Ewangelisty wykonane w drewnie, polichromowane. Najcenniejszym elementem wyposażenia jest ołtarz główny, tzw. Tryptyk Cegłowski z figurami, rzeźbami dłuta Lazarusa (Bartłomieja Łazarza z Warszawy, ucznia Wita Stwosza) wykonanymi ok. 1510 r. Wykonany pierwotnie dla warszawskiej kolegiaty został przekazany do kościoła w Cegłowie przez bpa poznańskiego Jana Lubrańskiego (przed 1629). Tryptyk zaliczany jest do najcenniejszych zabytków późnego gotyku w Polsce. Pierwotnie posiadał jeszcze dwa skrzydła, które ze względu na zły stan techniczny w 1913 zostały wywiezione do Muzeum Archidiecezjalnego w Warszawie, gdzie spłonęły podczas powstania warszawskiego w 1944. Nastawa ołtarza zawiera figury św. Pawła, św. Anny Samotrzeć i św. Piotra. W zwieńczeniu rzeźby barokowe z XVIII w.: popiersie Boga Ojca i dwa anioły po bokach. W polu głównym znajdują się figury św. Jana Chrzciciela, Madonny z Dzieciątkiem i św. Stanisława Biskupa. Po lewej stronie są dwie figury: św. Barbary i św. Doroty. Dwie figury po prawej stronie to św. Katarzyna Aleksandryjska i św. Małgorzata. Wg historyków sztuki zarówno kompozycja figur (figura Madonny w zestawieniu z figurami „Czterech Dziewic”), jak i ich wyobrażenie (wyraz twarzy, uczesanie, strój, korony) wskazuje na proweniencję dolnośląską i podobieństwo z wykonanym w 1509 ołtarzem „Świętych Niewiast” we Wrocławiu. W wyposażeniu są też: ambona, chrzcielnica, ławy barokowe z XVIII w., 4 ołtarze boczne z XIX w. Na cmentarzu przykościelnym dzwonnica późnobarokowa z XVIII w. murowana, wzmocniona wewnątrz konstrukcją drewnianą. W pobliżu kościoła plebania w stylu dworkowym wzniesiona w k. XIX w. Drugi zabytkowy kościół w Cegłowie to kościół parafialny mariawitów. Jest to jedna z największych parafii tego wyznania na Mazowszu. Został on zbudowany w 1906, gdy tylko dekretem carskim wyznanie to zostało uznane za legalne. Zachowało się także szereg starych domów drewnianych i murowanych. Ciekawym zabytkiem techniki jest młyn motorowy, który funkcjonował do lat 80. XX w. Pomnik w kształcie trójbocznego obelisku zwieńczonego kulą, z której zrywa się do lotu orzeł w koronie, upamiętniający 10. rocznicę odzyskania niepodległości, odsłonięty w 1934, przetrwał w tej formie zarówno okupację niemiecką jak i czasy powojenne. Na cmentarzu rzymskokatolickim zbiorowe mogiły poległych żołnierzy Września i harcerzy rozstrzelanych przez Niemców we wrześniu 1939. Źródło: Ajdacki Paweł, Janicka Joanna, Mińsk Mazowiecki i okolice. Przewodnik Turystyczno-krajoznawczy. Mińsk Mazowiecki 2008 Gajowniczek Z. Na tropach tajemnic historii Cegłowa i okolic, Cegłów 1999 Katalog zabytków sztuki w Polsce, t. X: województwo warszawskie, zeszyt 6: powiat mińsko-mazowiecki, opr. Izabella Galicka i Hanna Sygietyńska, Warszawa 1968