Belsk Duży

Pierwsza wzmianka źródłowa z 1451. Pierwotna duża wieś w końcu XV w. podzieliła się na Belsko Wielkie – obecnie Belsk Duzy, Belsko Stare – Stara Wieś i Belsko Małe – Mała Wieś. Parafia erygowana dopiero w 1779. Kościół murowany z cegły otynkowany, klasycystyczny pw. św. św. Piotra i Pawła wzniesiony w l. 1776-79 z fundacji Bazylego Walickiego wojewody rawskiego wg proj. Hilarego Szpilowskiego, rozbudowany w l. 1935-36 (transept i prezbiterium) wg proj. Jana Koszczyc-Witkiewicza. Jednonawowy, na planie krzyża łacińskiego. Od frontu wysoka kwadratowa wieża o dwu kondygnacjach z wysokim hełmem obeliskowym i kruchtą w przyziemiu. Wewnątrz zachowana polichromia z ok. 1780 ze scenami biblijnymi, popiersia 12 apostołów. Wyposażenie wnętrza głównie z II poł. XVIII w., m.in. obrazy Matka Boska z Dzieciątkiem i Św. Roch. Prospekt organowy z II poł. XVIII w. z ornamentami rokokowymi. Epitafia późnoklasycystyczne z czarnego marmuru z poł. XIX w.: Bazylego Walickiego i jego żony Róży oraz Józefa Walickiego a także tablice epitafijne, w tym płk. Jana Kozietulskiego (1781-1821), pochodzącego z pobliskich Kozietuł, oficera wojsk napoleońskich, dowódcy słynnej szarży szwoleżerów pod Somosierrą (1808), uczestnika bitew pod Wagram, Pułtuskiem, Moskwą i Lipskiem, a w okresie Królestwa Kongresowego dowódcy 4. pułku ułanów, pochowanego w podziemiach kościoła. Przed kościołem figura MB z XIX w. Za kościołem nagrobki Walickich, Lubomirskich, Zamojskich i Morawskich, b. właścicieli Belska. Obok kościoła plebania z przełomu XVIII/XIX w. i kostnica z pocz. XIX w. W pobliżu dwie zrujnowane klasycystyczne oficyny poczty z pocz. XIX w. Na cmentarzu założonym w 1779 klasycystyczna kaplica grobowa z katakumbami z 1822, kilka nagrobków z poł. XIX w. oraz mogiły powstańca styczniowego i żołnierzy z II wojny światowej. Na zach. od wsi przy rezerwacie przyrody „Modrzewina” Centralne Obserwatorium Geofizyczne Instytutu Geofizyki PAN założone w 1965, z jednym z największych w Polsce teleskopem, prowadzące głównie badania i pomiary magnetyzmu ziemskiego. Filia włoskiej fabryki słodyczy Ferrero. Przy drodze do Grójca zbiorowa mogiła powstańców styczniowych poległych 16 lutego 1864 r. Źródła: Mieczysław Żochowski, Rafał Modzelewski „Belsk Duży”, PTTK Mazowsze 2018 Dorota Zając, Stanisław Hofman „Belsk Duży” [w:] „Kanon krajoznawczy Województwa Mazowieckiego”, Mazowieckie Forum Oddziałów PTTK i Samorząd Województwa Mazowieckiego 2018.