Rezerwat Kopiec Kościuszki

Rezerwat przyrody o charakterze florystycznym (leśny). Utworzony został na obszarze 6,07 ha w dniu 8 grudnia 1989 r. w okolicy wsi Krępa Stara. Przez rezerwat przepływa niewielki strumyk, dopływ Pytlochy, otoczony pięknymi lasami łęgowymi (łęg przystrymukowy) i niewielkim płatem grądu. Oprócz łęgu znajdują się tutaj też fragmenty grądu (z okazami starodrzewu w wieku ok. 102 lat) i boru mieszanego. W wyższych partiach rezerwatu wykształciło się zbiorowisko grądu, w których można spotkać liczne stare okazy drzew. Olsza tworzy tu zbiorowiska lasu wilgotnego i olsu jesionowego. Warstwa runa jest dobrze wykształcona i bogata. Osobliwością rezerwatu jest licznie występujący tu bodziszek żałobny. Jest to najbogatsze spośród zaledwie kilku znanych na nizinach środkowopolskich stanowisk tej rośliny. Bodziszek żałobny występuje zarówno w grądzie, w sąsiedztwie pomnika – kopca, jak i w płatach łęgu. Stanowisko w Krępie, na północ od zwartej granicy występowania tego gatunku, jest najbogatszym z kilku znanych na niżu środkowopolskim. Prócz niego występuje tu kilka innych rzadkich roślin: bniec czerwony, kozłek bzowy, kokorycz pełna, złoć żółta, złoć mała, turzyca drżączkowata i bodziszek żałobny. Na terenie rezerwatu (w jego centralnym punkcie) znajduje się kopiec poświęcony pamięci Naczelnika Insurekcji gen. Tadeusza Kościuszki. Został on usypany w 1861 r. z inicjatywy maciejowickiego wikarego ks. Józefa Burzyńskiego, w miejscu zranienia w potyczce z Kozakami i dostania się do rosyjskiej niewoli gen. Tadeusza Kościuszki po bitwie pod Maciejowicami 10 października 1794. Zgodnie z miejscową tradycją został usypany przy pomocy chłopów i rzemieślników, którzy własnymi czapkami nosili ziemie do jego usypania. Na szczycie drewniany krzyż o granitowym postumencie. Od chwili usypania do 1947 r., kopiec stał się miejscem odbywania patriotycznych manifestacji, głównie kościuszkowskich. Najsłynniejszą z nich była wielka manifestacja patriotyczna z 10 października 1861 r., której organizatorem było lokalne duchowieństwo oraz właściciel Krępy i Podzamcza Stanisław Kostka hr. Zamoyski „młodszy”. W 1917 r., w setną rocznicę śmierci Naczelnika, na cokole krzyża umieszczono tablicę pamiątkową. Kopiec prawdopodobnie znajduje się w miejscu zbiorowej mogiły powstańców z czasów insurekcji. W okolicy kopca rośnie kilka wiekowych, pomnikowych drzew. Pierwotnie Kopiec Kościuszki włączony był w obręb parku dworskiego w Krępie. Źródła: Paweł Ajdacki „Rezerwat Kopiec Kościuszki” [w:] „Kanon krajoznawczy województwa mazowieckiego”, Mazowieckie Forum Oddziałów PTTK / Samorząd Województwa Mazowieckiego 2018 Paweł Ajdacki „Pałace, dwory i folwarki ziemi garwolińskiej”, PTTK Oddział im. M.E. Andriollego w Otwocku 2019 Paweł Ajdacki „Na przyrodniczym szlaku powiatu garwolińskiego”, Powiat Garwoliński 2020