Maciejowice

Wieś gminna w Dolinie Środkowej Wisły, nad rz. Okrzejką. Osadnictwo już w okresie kultury łużyckiej. Założenie Maciejowic związane z sąsiednią wsią Kochów, należącą do kanoników regularnych z Czerwińska, którzy w końcu XV w. sprzedają Kacprowi Maciejewskiemu, stolnikowi sandomierskiemu, okolice wsi Ostrów, gdzie lokuje on miasto. Prawa miejskie w 1507 r., utracone w 1870 r. Kolejnymi właścicielami byli Zbąscy, Tarłowie i Potoccy. Od 1792 r. w rękach Zamoyskich. 10 października 1794 r. ostatnia bitwa insurekcji kościuszkowskiej zakończona porażką wojsk polskich dowodzonych przez samego gen. Tadeusza Kościuszkę. W pocz. XIX w. ośrodek przemysłu włókienniczego. W czasie powstania styczniowego działalność partyzantów Józefa Lenieckiego. Miejsce przepraw we wrześniu 1939 r. oddziałów polskich przez Wisłę. Obszerny brukowany rynek, przy którym w 1796 r. wzniesiono szpital z fundacji Konstancji Zamoyskiej. Dwa pomniki poświęcone Tadeuszowi Kościuszce – na rynku autorstwa Mieczysława Weltera z 1976 r. i przed szkołą, projektu Stanisława Strzyżyńskiego z 1984 r. Muzeum im. Tadeusza Kościuszki – placówka powstała w 1988 r. z inicjatywy Towarzystwa Miłośników Maciejowic, obecnie część Gminnego Ośrodka Kultury. Znajduje się na piętrze głównej części klasycystycznego ratusza wzniesionego na przełomie XVIII i XIX w. z inicjatywy Stanisława Kostki Zamoyskiego. Ekspozycja poświęcona życiu Naczelnika i bitwie pod Maciejowicami oraz prezentująca zabytki wydobyte na stanowisku kultury łużyckiej w Maciejowicach. Kościół Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny – wzniesiony w latach 1772-1780 dzięki fundacji Mikołaja i Aleksandra Potockich. Odbudowany po pożarze w stylu klasycystycznym w latach 1819-1824 staraniem Stanisława Kostki Zamoyskiego. W 1881 r. całkowicie przebudowany w stylu neogotyckim wg projektu Leandra Marconiego. W ołtarzu głównym obraz Wniebowzięcie Najświętszej Marii Panny Józefa Buchbindera z 1890 r. W kaplicy wizerunek Najświętszej Matki Bożej Nieustającej Pomocy wykonany na drzewie przez anonimowego malarza w Rzymie, ofiarowany w 1901 r. przez Celinę Zamoyską. Za kościołem granitowy grobowiec-mauzoleum rodziny Zamoyskich z 1908 r. zaprojektowany przez Ksawerego Makowskiego. Źródło: Paweł Ajdacki „Maciejowice” [w:] „Kanon krajoznawczy województwa mazowieckiego”, Mazowieckie Forum Oddziałów PTTK / Samorząd Województwa Mazowieckiego 2018