Czerwińsk nad Wisłą

Niezwykle malownicza wieś, usytuowana na wyższym, prawym brzegu Wisły. Wydaje się, że czas się tutaj zatrzymał. Stare urokliwe małe domki otaczające rynek z zabytkowym drewnianym domem z początku XIX w. i inne ciągnące się równolegle do Wisły aż do zespołu klasztornego. Sceneria Czerwińska fascynowała wielu filmowców, którzy nakręcili tutaj sceny do kilkunastu filmów. W tej starej mazowieckiej osadzie trudniono się rybołówstwem i handlem, co ułatwiało przeprawę przez Wisłę

Kolejne ważne dla Czerwińska wydarzenie to rok 1410 i przeprawa polskiego wojska po tzw. moście łyżwowym. Zbudowany wcześniej, spławiono do Czerwińska i tam - w ciągu trzech dni - przeprawiono całą armię Władysława Jagiełły, która następnie pomaszerowała pod Grunwald, gdzie stoczyła zwycięską bitwę z Zakonem Krzyżackim (w drodze powrotnej Jagiełło zostawił w kościele, jako dar dziękczynny, swój hełm rycerski). Mimo że Czerwińsk stracił prawa miejskie w 1869 roku, to jeszcze przez prawie sto lat prężnie działał tu port rzeczny. Rzeka była aktywnie wykorzystywana gospodarczo, do nadbrzeża cumowały barki, tratwy i łodzie rybackie. W 1828 roku rozpoczęła się regularna żegluga parowa na trasie Gdańsk-Warszawa, która stopniowo słabła, by w drugiej połowie XX wieku zachować jedynie swój lokalny charakter. Pozostałością dawnej prosperity miejscowości są drewniane domy oraz kamienice w rynku (obecnie pl. Batorego) z przełomu XIX i XX wieku. Budynki drewniane, w klasycznym drobnomiasteczkowym stylu mazowieckim, budowane były z bali sosnowych, z wysokimi, dwuspadowymi dachami. Murowany budynek - mieszczący działający od ponad pół wieku zakład fryzjerski - posiada elementy secesyjne. Z pl. Batorego niedaleko do cmentarza, przy wejściu do którego stoją trzy duże krzyże, postawione po przejściu przez okolicę trzech fal zaraz, m. in. cholery z lat 1831, 1854 i 1891. Na położonej na wzgórzu nekropolii pozostałości po istniejącym od XVI wieku kościele św. Wojciecha: południowa brama z ogrodzeniem i wmurowaną weń kropielnicą oraz drewniana dzwonnica datowana na połowę XIX wieku. Sam kościół rozebrano ponad 100 lat temu ze względu na jego fatalny stan techniczny. Na cmentarzu wiele interesujących pomników nagrobnych, m.in. rodziny Charzyńskich z 1857 roku czy Saturnina Stobieckiego herbu Ostoja z 1891 roku. Czerwińsk odzyskał prawa miejskie w 2020 roku, obecnie mieszka w nim ok. 1500 osób.

Warto wiedzieć, że Władysław Jagiełło gościł tu jeszcze nie raz, a do Czerwińska, w którym wydał on w 1422 r. czerwiński przywilej dla szlachty, przybywali też inni królowie Polski - Zygmunt III Waza, kiedy płynął Wisłą do Szwecji w 1593 r. oraz, kilkakrotnie, Jan Kazimierz. Warto też wiedzieć, że figurująca w piśmiennictwie od 1065 r. dzisiejsza wieś Czerwińsk, jako należąca do benedyktynów w Mogilnie, stała się później miastem. Właściwie istniały tutaj dwa miasta, oba na prawie chełmińskim. Źródło: Jan Długosz, „Dzieje Polski”, t. 4, Kraków 1869 [w:] „Dzieje Mazowsza i Warszawy. Wybór źródeł”, Warszawa 1973; Wojciech Giełżyński, „Moja prywatna Vistuliada”, Warszawa 1983; ks. Kazimierz Dębski, „Bazylika czerwińska. Przewodnik”, Warszawa 1993

Żródła: Jarosław Maciej Zawadzki "Tradycja Mazowsza. Powiat płoński. Przewodnik subiektywny" Mazowieckie Centrum Kultury i Sztuki, 2012 Janusz Nowiński SDB "Czerwińsk", Towarzystwo Salezjańskie, 2012