Powsinek

Dawna wieś szlachecka położona na pd. od Wilanowa, wzmiankowana po raz pierwszy w 1399 r., w którym jako nabywca dóbr w Ziemi Czerskiej występuje Sędek ze wsi Powssino – już istniejącej, więc jej lokacja nastąpiła z pewnością sporo wcześniej. Nazwa jest niewątpliwie związana ze znacznie wcześniej datowanym Powsinem, z którego obszaru być może została wydzielona. W późniejszych dokumentach wieś występuje pod różnymi nazwami: w roku 1422 Powsino Minor, w 1426 Powsino Prutenorum, w 1433 Powszino Minor, w 1457 Powszino Pruskie, w 1493 Powsino Taborowe, w 1494 Maly Powsin, w 1510 Powsinek, w 1514 Powszynko, w 1526 Powszynek. Wieś w XV w. należała do rodu Prusów, a w XVI w. do Ojrzanowskich, Opackich i Karnickich. Z Powsinka pochodził Franciszek syn Jakuba wymieniony w 1541 r. wśród studentów Uniwersytetu Krakowskiego. W XVII w. trwa proces rozdrabniania – części wsi trafiają do kolejnych właścicieli. Po uwłaszczeniu wieś włączono do gminy Wilanów. Już wcześniej (przed 1603) wieś należała do parafii wilanowskiej. Na działce ograniczonej ulicami Przyczółkową, Przedatki, St. K. Potockiego i Vogla, przy ul. Z. Vogla 1 mieści się dawna szkoła. Budynek szkoły jest wzniesiony w stylu historyzującym. Data jego budowy jest nieznana. Wiadomo ze źródeł, że w Wilanowie istniała szkoła elementarna już przed 1848 r. Inne dane wskazują z kolei, że budynek mógł powstać w latach 1894-1896 z fundacji hr. Ksawerego Branickiego, ówczesnego właściciela Wilanowa, z przeznaczeniem na siedzibę gminnej szkoły powszechnej. W zamian Branicki uzyskał prawo korzystania z dóbr gromadzkich dla polowań. Wówczas wśród prawie 2000 mieszkańców Wilanowa było aż ok. 560 dzieci. Stąd istnienie szkoły powszechnej było bardzo ważne. Budynek pełnił tę funkcję aż do 1929 r., kiedy władze gminy wybudowały nową szkołę przy ul. Wiertniczej. W latach powojennych ponownie była tu siedziba szkoły podstawowej. Od 1990 r. budynek jest opuszczony. Budynek jest murowany z cegły ceramicznej, nieotynkowany, jednokondygnacyjny z użytkowym poddaszem, nakryty dachem dwuspadowym, z pojedynczą facjatką w połaci pd. dachu. Na wschód od Powsinka leży Jez. Powsinkowskie. Jest ono połączone od pn. z Jez. Wilanowskim, a od pd. poprzez Rów Powsiński z Jez. Pod Morgami i dalej z Jez. Lisowskim. Jest to ciąg starorzeczy Wisły powstałych w odległych wiekach w wyniku zmiany jej koryta. Jeziorko ma dużą wartość przyrodniczą ze względu na bogaty i różnorodny zespół makrobezkręgowców bentosowych. Jest objęte ochroną w ramach Warszawskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu oraz Natura 2000 Środkowej Wisły. W rejonie jeziorka występują liczne ptaki, w tym chronione m.in. bączek, czajka, czernica, rybitwa białowąsa, rybitwa czarna, rybitwa rzeczna i dziwonia. Rozporządzeniem Nr 75 Wojewody Mazowieckiego z dnia 5.09.2002 r. (Dz. Urz. Woj. Maz. nr 242 z 2002 r., poz. 6179) został utworzony użytek ekologiczny "Powsinek" obejmujący fragmenty zbiorowisk łąkowych w celu ochrony siedlisk i miejsc bytowania motyla z gatunku Modraszek teleius (Maculinea teleius) oraz związanych z nim stanowisk mrówek z rodzaju Myrmica. Powierzchnia: 2,8518 ha. Jest na północ od jeziora. Źródła: Dz. Urz. Wojewody Mazowieckiego Nr 42/14.02.2007 r., poz. 870 Opracowanie ekofizjograficzne do studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego m. st. Warszawy, Urząd m.st. Warszawy Biuro Naczelnego Architekta Miasta Miejska Pracowania Planowania Przestrzennego i Strategii Rozwoju, 2006 Ośrodek Dokumentacji Zabytków w Warszawie, Karta Ewidencyjna Zabytków Architektury i Urbanistyki 49-19 Załącznik tekstowy i tabelaryczny do programu ochrony środowiska dla miasta stołecznego Warszawy na lata 2009-2012 z uwzględnieniem perspektywy do 2016 r. Zał. nr 2 do uchwały Rady m.st. Warszawy Nr XCIII/2732/2010 z dnia 21 października 2010 r. K. Handke „Dzieje Warszawy nazwami pisane”, Muz. Historyczne m.st. Warszawy, 2011 Adam Wolff i Kazimierz Pacuski [oprac.] „Słownik historyczno-geograficzny ziemi warszawskiej w średniowieczu”, IH PAN, 2013 Mieczysław Żochowski, Rafał Modzelewski, Ewa Turek „Dzielnica Wilanów m.st. Warszawy”, 2015