Muzeum Publiczne i Szkolne Województwa Płockiego powołano 21 września 1821 r. z inicjatywy członków Towarzystwa Naukowego Płockiego. Jest to czas narodzin polskiego muzealnictwa. Była to wówczas trzecia placówka muzealna w Królestwie Polskim, ale pierwsza powołana przez władze państwowe. Muzeum zamknięto w 1836 r. po powstaniu listopadowym w wyniku represji carskich. Przez krótki czas swego istnienia muzeum zgromadziło ok. 5 tys. eksponatów. Po jego zamknięciu zbiory uległy rozproszeniu i nie zachowały się ich spisy. Muzeum reaktywowano w 1907 r. wraz z Towarzystwem Naukowym Płockim, w siedzibie którego znajdowała się znaczna ilość zbiorów muzealnych. Prezentowano je w dwóch pokojach. Muzeum powoli rozrastało się tak, że w 1929 r. mieściło się w ośmiu pokojach i otrzymało nazwę Muzeum Mazowsza Płockiego im. prof. Ignacego Mościckiego. W czasie II wojny światowej część eksponatów uległa zniszczeniu. Po wojnie muzeum wznowiło działalność dnia 1 grudnia 1945 r. W dniu 9 grudnia 1945 r. muzeum zostało upaństwowione i otrzymało nazwę Muzeum w Płocku. W 1950 r. Muzeum w Płocku przeszło pod zarząd Muzeum Narodowego w Warszawie. W 1963 r. kolejny raz zmienia nazwę na Muzeum Mazowieckie. Po 1960 r. nastąpiła adaptacja budynku byłego opactwa benedyktyńskiego na siedzibę placówki muzealnej. Od 1968 r. szybko powiększają się zbiory sztuki z przełomu XIX i XX w. Powstaje kolekcja sztuki secesyjnej, z czasem największa w Polsce. Zawdzięczamy to szczególnie ówczesnemu dyrektorowi Marianowi Sołtysiakowi i autorce ekspozycji secesji Annie Gradowskiej.
W odrestaurowanych pomieszczeniach dawnego opactwa otwarto wiele wystaw czasowych, pokazano wiele ciekawych zbiorów, w tym kolekcję sztuki secesyjnej. Wzrasta dalej ranga muzeum. W 1978 r. powierzono muzeum zorganizowanie dwóch wystaw w Republice Federalnej Niemiec: „Sztuka Młodej Polski” i „Sztuka Ludowa Mazowsza”. W 1986 r. muzeum organizuje w Paryżu w Instytucie Kultury Polskiej wystawę pt. „Motywy ludowe w secesji polskiej”. Wystawy te spotkały się z zainteresowaniem zwiedzających. W 1989 r. muzeum prezentuje we Włoszech wystawę „Dwa tysiące lat złotnictwa i jubilerstwa w Polsce”. Wystawa ta otrzymuje nagrody i wyróżnienia. W tym samym roku muzeum jedzie do Norwegii z wystawą „Polska grafika oryginalna ok. 1900 r.”. W latach 1989-1990 muzeum nawiązuje współpracę z Muzeum w Darmstadt (Niemcy) oraz z Muzeum Sztuki w Fort Wayne (USA, Stan Indiana). Muzeum kontynuuje działalność wystawienniczą za granicami Polski w latach 90-tych XX w. i w XXI w. Od 2004 r. do dziś muzeum kieruje dyrektor Leonard Sobieraj.
Od 2004 r. Muzeum Mazowieckie ma nową siedzibę w secesyjnej kamienicy przy ul. Tumskiej 8. Wewnętrzny dziedziniec przykryto szklanym dachem, dawne oficyny połączono z budynkiem głównym galeriami. Tu obejrzeć można kolekcję sztuki secesyjnej i znaleźć inspirację do urządzenia własnego mieszkania. Chodzimy po stylowych wnętrzach, oglądając meble, komplety zastawy stołowej, serwisy porcelanowe, lampy, lustra. Są też stroje, przybory toaletowe i całe mnóstwo innych eksponatów. Zachwycają też swoim pięknem parkiety i cenne obrazy. Do Muzeum dołączono sąsiednią kamienicę, w której piętrach i salach ulokowano ekspozycję „10 wieków historii Płocka”. Muzeum ma cenną kolekcję numizmatów, szkło polskie z XVIII/XIX w., medale polskie i obce. Wśród pozycji malarstwa polskiego są obrazy takich artystów jak: Józef Chełmoński (1849-1914), Julian Fałat (1853-1929), Julian Kossak (1824-1899), Jacek Malczewski (1854-1929). Muzeum ma obrazy widoków Płocka namalowane przez Aleksandra Gierymskiego (1850-1901), Aleksandra Molinari (1805-1868), Andrzeja Karszowieckiego (1766-1844), Wojciecha Gersona (1834-1901). W Muzeum Mazowieckim organizowane są również wystawy czasowe np.: z okazji 150. rocznicy powstania styczniowego. Odbywają się w nim wykłady, koncerty, spotkania, pokazy filmowe.
W zabytkowym spichlerzu z XIX w. przy ul. Kazimierza Wielkiego 11b znajduje się dział etnograficzny Muzeum Mazowieckiego. Jest to jedna z największych kolekcji sztuki ludowej na Mazowszu.
Nowym (otwarte w marcu 2013 r.) działem jest Muzeum Żydów Mazowieckich mieszczące się pod adresem ul. Kwiatka 7, w odbudowanej bożnicy. Multimedialnie przedstawiane są tradycja, obyczaje, kultura Żydów polskich.
Sięgnij po: Spacerkiem po Płocku. Przewodnik.
Internet: http://www.muzeumplock.art.pl