Muzeum Chopina

Niewielka wieś (ok. 70 mieszkańców) nad rzeką Utratą, przy drodze nr 580 Warszawa-Sochaczew, ok. 5 km na płn.-wsch. od centrum Sochaczewa. Nazwa jej pochodzi od nazwiska właścicieli Mikołaja i Piotra Żelazo.

Pierwsza wzmianka o wsi pochodzi z 1579, jej właścicielami byli wtedy bracia Żelazo. W drugiej połowie XVIII w. należała do Piotra Łuszczewskiego. Liczyła sobie wtedy ok. 90 mieszkańców (więcej niż dziś!). W 1798 r. majątek nabyty został przez hrabiów Kacpra i Ludwikę Skarbków. Brakuje jednoznacznych ustaleń co do losów dworu i oficyn. Najczęściej powtarzana wersja mówi, że podczas wojen napoleońskich, w 1812 roku dwór spłonął. Zachowały się jedynie dwie oficyny, spośród których jedna spłonęła od uderzenia pioruna w czasie I wojny światowej. Wioska pozostawała w rekach rodziny Skarbków do 1834, później właściciele często się zmieniali, m.in. w 1859 kupił ją Adam Towiański – syn sławnego filozofa i mistyka Andrzeja Towiańskiego, w 1879 r. właścicielem został Aleksander Pawłowski. W 1918 wieś rozparcelowano między okolicznych chłopów. W 1928 r. – warszawskie Towarzystwo Przyjaciół Domu Chopina i sochaczewski Komitet Chopinowski wykupiły oficynę wraz z przyległym gruntem z rąk Rocha Szymaniaka. Od r. 1931 zaczęto urządzać park wg proj. prof. Franciszka Krzywdy-Polkowskiego. Wystosowano apel do gospodarstw szkółkarskich, aby przekazywały nieodpłatnie sadzonki roślin, co zaowocowało darami i niezwykle urozmaiconą roślinnością parku. Równolegle rozpoczęto prace nad renowacja oficyny i zbiórką pamiątek. Niestety, podczas II wojny światowej, kiedy Niemcy urządzili tu ośrodek dla ozdrowieńców, a później szpital, pamiątki przepadły a park i dwór doznał zniszczeń. Mimo to, w setną rocznicę śmierci Fryderyka Chopina (1949 r.) otwarto ekspozycję, która na wiele lat ukształtowała pogląd społeczeństwa na dzieciństwo kompozytora. W jego rodzinnym domu zaaranżowano pomieszczenia typowe dla wnętrz polskiego dworu z początku XIX w. Zupełnie inaczej podeszli do tematu twórcy ekspozycji powstałej w dwusetną rocznicę urodzin Chopina (2010 r.) zostawiając puste ściany dworku i pole do działania wyobraźni zwiedzających. W nowo powstałych budynkach recepcyjnych można zobaczyć filmy o historii tego miejsca i życiu Fryderyka Chopina.

W początku XIX w. przybył do majątku Skarbków Mikołaj Chopin, który w 1806 r. wziął ślub z prowadzącą gospodarstwo Justyną Krzyżanowską, spokrewnioną z właścicielami Żelazowej Woli. Małżeństwo zamieszkiwało w lewej oficynie przy dworze. W niej 1 marca 1810 r. (metryka chrztu wskazuje datę 22 lutego) urodził się Fryderyk Chopin. Wprawdzie jesienią tego roku rodzina Chopinów przeniosła się do Warszawy, gdzie pan Mikołaj uzyskał posadę nauczyciela języka francuskiego w Liceum Warszawskim, ale do Żelazowej Woli chętnie i Fryderyk, i inni członkowie rodziny wracali.

W parku nad Utratą znajduje się kilka pomników kompozytora z najstarszym (powstałym z inicjatywy rosyjskiego pianisty Milija Bałakiriewa) obeliskiem proj. Bronisława Żochowskiego z medalionem Jana Wojdygi.

Żelazowa Wola jest także miejscem urodzenia słynnego skrzypka Henryka Szerynga.

Źródło: Piotr Libicki. Dwory i Pałace wiejskie na Mazowszu. Dom Wydawniczy „Rebis” Poznań 2009.

Internet: http://chopin.museum/pl/museum/zelazowa_wola/id/216