English
Deutsch
Wieś i siedziba parafii w gminie Obryte na płn.-wsch. krańcu pow. pułtuskiego. Połączenie drogami gminnymi z Obrytem oraz Rząśnikiem i Długosiodłem. Położona ok. 2 km na pd. od Narwi, na zach. od Bagna Pulwy, na terenie ogołoconym z lasów Puszczy Białej. Liczy ok. 230 mieszkańców.
Tereny te leżały na płn. od granicy dóbr biskupich i były własnością szlachecką. Dzisiejszy kościół p.w. NMP, pierwotnie kaplica na terenie parafii Zambski, ufundowana w 1687 (data na belce tęczowej) przez cześnika ciechanowskiego Jana Więckiego i dziedzica tutejszych dóbr na miejscu wcześniejszej kaplicy z 1657, której fundatorem był Franciszek Jan Bieliński, od 1659 podczaszy płocki, później m.in. starosta i wojewoda malborski oraz senator Rzeczypospolitej (po kilkunastu latach uległa zniszczeniu). Jan Więcki walczył pod Wiedniem w wojskach Jana III Sobieskiego i przed wyprawą ślubował, że po szczęśliwym powrocie ufunduje kościół. Fundacja była wypełnieniem ślubowania. Fundator przeznaczył też odpowiednie fundusze na utrzymanie tu kapłana. Już w czasie konsekracji w 1695 przez Andrzeja Chryzostoma Załuskiego, biskupa płockiego, rezydował tutaj ksiądz oddelegowany z macierzystej parafii Zambski, dla którego zbudowano w Sokołowie dom. Obecny wygląd kościół uzyskał po rozbudowie w 1835, sfinansowanej przez właściciela wsi Daniela Sommera. Dobudowano wtedy prezbiterium i zakrystię. Podczas ofensywy wojsk radzieckich jesienią 1944 ściany i dach świątyni zostały znacznie uszkodzone. Wkrótce po zakończeniu II wojny światowej przeprowadzono gruntowny remont kościoła. Ponownie remontowany w 1968-1970 (z wymianą pokrycia dachu z gontowego na blaszany oraz niektórych elementów konstrukcyjnych) oraz w 2009.
W dniu 15 czerwca 1974 biskup płocki Bogdan Sikorski erygował w Sokołowie samodzielną parafię pw. Niepokalanego Poczęcia NMP, wydzielając ją z parafii Zambski. Dziś parafia obejmuje siedem wsi, należy do dekanatu pułtuskiego diecezji płockiej i liczy 660 wiernych.
Kościół jest orientowany, zbudowany na rzucie prostokąta, z prezbiterium węższym, zamkniętym ścianą prostą. Ma konstrukcję zrębową wzmocnioną lisicami, jest oszalowany deskami w układzie pionowym. Do prezbiterium od południa przybudowana jest zakrystia. Dachy blaszane, nad nawą i prezbiterium oddzielne dwuspadowe, nad zakrystią dach pulpitowy. Na kalenicy nawy od str. prezbiterium ośmioboczna wieżyczka na sygnaturkę obita blachą z latarenką zwieńczoną blaszanym hełmem. Wnętrze kościoła trójnawowe (dzisiejsza sala naw to zapewne pierwotna kaplica z 1687) rozdzielone dwiema parami słupów, przekryte nowym belkowym stropem. Nad wejściem do prezbiterium belka tęczowa z umieszczonym na niej barokowym krucyfiksem pochodzącym z 2 poł. XVII w. Inne elementy wyposażenia wnętrza głównie barokowe z XVIII w. W polu środkowym ołtarza głównego zbudowanego w okresie późniejszym z wykorzystaniem elementów barokowych znajduje się obraz Matki Boskiej Częstochowskiej datowany na koniec XVII w. (po 1687). Chór muzyczny usytuowany od zachodu wsparty jest na dwóch słupach z zastrzałami.
Na płd.-zach. od kościoła znajduje się jednokondygnacyjna dzwonnica drewniana, wzniesiona w poł. XIX w. na rzucie kwadratu o boku 2,70 m, remontowana po 1945, konstrukcji słupowej wzmocnionej ryglami i zastrzałami, oszalowana z olistwowaniem. W górnej części ścian wycięto po jednym otworze dzwonowym (w kształcie prostokąta zakończonego łukiem nadwieszonym), z dachem krokwiowym dwuspadowym, zwieńczonym drewnianym krzyżem.
Na południe od kościoła zachowały się dwa neogotyckie nagrobki. Jeden z obeliskiem to nagrobek Julianny z Majerów Sommerowej (zm. w 1847) i Wiktorii Agnieszki z Sommerów (zm. w 1846) „1go ślubu MAJEROWEJ, drugiego WASILEWSKIEJ”. Drugi z ażurowym przezroczem u góry i figurą NMP to nagrobek fundatora przebudowy z 1835 Daniela Sommera (zm. w 1855), jak głosi umieszczona na nim inskrypcja „doktora medycyny i chirurgii dziedzica dóbr Sokołowa i Woli Pulewnej z przyległościami”. Ok. 800 m na wsch. od Sokołowa przy drodze gruntowej do wsi Bielino znajduje się zbiorowa mogiła powstańców styczniowych poległych w bitwie pod Rząśnikiem i Porządziem 14-15 lipca 1863. Na mogile w 1933 wystawiono granitowy obelisk i krzyż. W czasie uroczystości w 150. rocznicę bitwy 15 lipca 2013 umieszczono nową granitową tablicę upamiętniającą. O nastrojach patriotycznych tutejszych mieszkańców i proboszcza podczas powstania świadczy fakt, że wota zbierane w kościele w latach 1830-63 zostały sprzedane, a uzyskane środki przekazane na zakup broni dla powstańców styczniowych.
We wsi zachowało się sporo chałup kurpiowskich z oryginalnym zdobnictwem.
Kościół w Sokołowie Włościańskim jest jednym z 11 obiektów usytuowanych na tzw. „pętli ostrołęckiej” Szlaku Architektury Drewnianej. W odległości od kilku do ponad 20 km znajdują się kolejne cztery kościoły drewniane, należące do tej samej pętli (Barcice, Nowy Lubiel, Porządzie, Węgrzynowo).
Słowa kluczowe:
Sokołowo Włościańskie, wieś, parafia, kościół, architektura drewniana, chałupa kurpiowska, Puszcza Biała, Narew.
Źródło: Żywirska M., Puszcza Biała. Jej dzieje i kultura, Warszawa: PWN, 1973, 428 s.
Omilanowska M., Sito J. (red.): Katalog Zabytków Sztuki. T. X, zeszyt 20: Dawne woj. warszawskie: Pułtusk i okolice. Warszawa: Instytut Sztuki PAN, 1999.
Glinka T. i inni, Mazowsze północne. Przewodnik. Warszawa: Sport i Turystyka, 1998, s. 519.
Herz L., Puszcze Kamieniecka i Biała, Pruszków: OW „Rewasz”, 2005, s. 285, 287.
Internet: http://www.polskaniezwykla.pl/
http://www.drewnianemazowsze.pl/sokolowo-wloscianskie-kosciol/
