Muzeum Architektury Drewnianej

Sucha leży nad rzeką Kostrzyń ok. 4 km na wsch. od Grębkowa i składa się z dwóch wsi: Starej Suchej i Nowej Suchej.

W średniowieczu Sucha znana była jako Suska Wola, a pierwsza wzmianka o niej pochodzi z 1425 r. Od XVI w. była własnością rodu Suskich herbu Jończyk, a od drugiej połowy XVII w. aż do 1944 r. pozostawała w rękach rodziny Cieszkowskich herbu Dołęga, ostatnim właścicielem był Felicjan Dembiński-Cieszkowski, prof. Akademii Rolniczej w Poznaniu – usynowiony przez Augusta Cieszkowskiego – wnuka urodzonego tu w 1814 r. hrabiego Augusta Cieszkowskiego, znanego filozofa i ekonomisty. Gośćmi w Suchej byli m.in. król Stanisław August Poniatowski (1787 r.), Zygmunt Krasiński (przyjaźnił się z Augustem Cieszkowskim – ojcem).

Sucha to obecnie dwie wsie: Nowa Sucha – dwór Cieszkowskich z terenem dawnego folwarku i Stara Sucha – właściwa wieś położona bliżej miejscowości Kopcie. Nowa Sucha położona jest w pobliżu rozległego kompleksu stawów i lasu z unikatową modrzewiową aleją. Od 1993 r. znajduje się tu prywatne Muzeum Architektury Drewnianej Regionu Siedleckiego założone przez prof. Marka Kwiatkowskiego, byłego długoletniego dyrektora warszawskich Łazienek. Drewniany, modrzewiowy dwór Cieszkowskich, powstał w 1743 r. z fundacji Ignacego Cieszkowskiego, kasztelana liwskiego. Parterowy, na ceglanej podmurówce, zbudowany z bali drewnianych łączonych na zrąb i oszalowany. Ma kształt wydłużonego prostokąta z narożnymi alkierzami od frontu, całość pokryta wysokim dachem ze struganym gontem. W 1843 r. dobudowano trzyarkadowy portyk z trójkątnym tympanonem ze znajdującym się tam namalowanym herbem „Dołęga”. Na znajdującym się poniżej fryzie umieszczony został łaciński napis: „Sub veteri tectu sed parentali” („Pod starym dachem, lecz rodzicielskim”). W XIX w. dobudowano również drewnianą werandę od strony ogrodowej. We wnętrzu wydzielono wąski korytarzyk. Po 1945 r. mieszkali tu pracownicy PGR, mieściła się tu również szkoła. W latach 60. i 70. XX w. niszczejący zabytek próbował ratować znany filozof prof. Władysław Tatarkiewicz. W 1988 r. kompletnie zrujnowany dwór kupili Maria i Marek Kwiatkowscy i rozpoczęli gruntowną restaurację obiektu zachowując, gdzie się dało, oryginalne elementy (drewnianą podłogę, pięć par drzwi), założono nowy dach ze struganego wióru oraz w większości zmieniono zniszczoną stolarkę okienną i drzwiową. Uroczyste otwarcie dworu i nadanie mu rangi obiektu muzealnego miało miejsce 14 października 1993 r., w 250. rocznicę istnienia dworu. Obecne wnętrza dworu wyposażone są m.in. w różnorodne meble z XIX w., obrazy – portrety szlacheckie i pejzaże, w większości namalowane przez Piotra F. Marczewskiego i Marka Kwiatkowskiego, a także akwarele, rysunki, oraz drobne rzeźby i przedmioty codziennego użytku. Wszystko to odtwarza i oddaje charakter i klimat polskiego dworu szlacheckiego. W czasie prac remontowych w bocznych gabinetach od strony ogrodu, na drewnianych stropach odkryto bogatą ornamentykę. Po zdjęciu warstw tapet w salonie, podobne ornamenty odsłonięte zostały w płycinach nad oknami i drzwiami.

W parku dworskim otaczającym dwór Cieszkowskich można zobaczyć m.in. wiekowe modrzewie. Na terenie, gdzie kiedyś znajdowały się zabudowania gospodarcze został utworzony skansen budownictwa drewnianego, głównie z regionu siedleckiego. Zobaczyć tu można: oficynę dworską (dawną leśniczówkę) z piwniczkami, lodownię (piwnicę obok dworu), stajnię, organistówkę z połowy XIX w. z Mokobód, dzwonnicę z końca XVIII w. z Miedznej, plebanię z 1900 r. z Grębkowa, wiatrak holenderski z Ostrówka, który zachował dawny mechanizm, karczmę plebańską z około 1900 r. ze Skrzeszewa nad Bugiem, dworek miejski z około 1850 r. z Siedlec, spichlerz z połowy XX wieku ze Zbuczyna, chałupy – jedna z około 1860 roku (w której miał ukrywać się ks. Stanisław Brzóska) z miejscowości Szaniawy Matysy, druga z 1888 roku z Jagodnego, gdzie urządzona jest izba chłopska i komora z narzędziami pracy, stodoła z około 1900 roku z Polkowa, maneż z końca XIX wieku z okolicy Ostrołęki, wikarówka z 1840 roku z Garwolina, owczarnia z Sadownego, spichlerz z Siedlec, dwór klasycystyczny z 1825 roku z Rudzienka koło Kołbieli, dworek miejski z Siedlec z połowy XIX w. z altaną i budynkami gospodarczymi (własność rodziny Berkanów), budynki miejskie (obok stawu, za karczmą) z XIX wieku z Mińska Mazowieckiego należące obecnie do innych właścicieli. Całość dopełnia drewniana kapliczka w stylu zakopiańskim wg projektu Marka Kwiatkowskiego.

Dwór Cieszkowskich i skansen dzięki pięknemu położeniu pośród drzew, łąk i stawów posłużyły jako plany filmowe licznych produkcji, m.in.: „Pornografii” Jana Jakuba Kolskiego, „Ślubów Panieńskich” Filipa Bajona, „1920 Bitwa Warszawska” Jerzego Hoffmana.

Źródło: Tadeusz Glinka, Marian Kamiński, Marek Piasecki, Krzysztof Przygoda, Andrzej Walenciak, „Przewodnik Podlasie”, Sport i Turystyka, 1997

Piotr Libicki, Marcin Libicki, „Dwory i pałace wiejskie na Mazowszu”, Rebis, 2013

Tadeusz S. Jaroszewki, „Po pałacach i dworach Mazowsza cz II”, Wydawnictwo Naukowo-Techniczne, 1996

Folder „Filmowe Mazowsze”

Internet: http://www.sucha.podlasie.pl

www.wikipedia

www.kopcie.pl