English
Deutsch
Wawrzyszew jest osiedlem leżącym w warszawskiej gminie Bielany, na płn. od drogi nr 898 prowadzącej do Truskawia.
Wieś Wawrzyszew została założona na prawie niemieckim w XIV w. a od 1408 roku z nadania księcia Janusza I Starszego podlegała wójtowi Starej Warszawy. 20 sierpnia1542 roku we wsi erygowano parafię św. Marii Magdaleny, kościół fundowany przez nadwornego lekarza królewskiego, Baltazara Smosarskiego ukończono w 1548 roku. Podczas walk insurekcji kościuszkowskiej w 1794 roku wieś została całkowicie spustoszona.
W 1819 roku okoliczne tereny przejął Instytut Agronomiczny z Marymontu, który przeprowadził szeroko zakrojone prace melioracyjne podmokłych wówczas terenów (m.in. regulując bieg Potoku Bielańskiego, zakładając stawy), w celu prowadzenia hodowli owiec. W odradzającej się osadzie w 1827 roku w 11 domach mieszkało 138 osób, istniał także dwór otoczony kanałami i stawem. W 1830 roku założony został Cmentarz Wawrzyszewski. Po zamknięciu Instytutu okoliczne obszary zostały wydzierżawione; pod koniec XIX wieku stanowiły własność rosyjskiego generała A. Patkulowa. W 1909 roku nastąpiła parcelacja dóbr Wawrzyszew, w wyniku której część terenów po południowej stronie traktu do Mościsk weszła w posiadanie braci Jana i Józefa Chomiczów, z których inicjatywy powstało gospodarstwo ogrodniczo-nasienne.
Wieś rozwinęła się w okresie międzywojennym, w skład tutejszej parafii weszły tereny rozbudowywanych Bielan (osiedle „Zdobycz Robotnicza”). W 1934 roku w osadzie znajdowały się 92 domostwa.
Przed II wojną światową na polach Wawrzyszewa i Brzezin rozpoczęto budowę lotniska wykorzystywanego w okresie okupacji przez Niemców.
We wrześniu 1939 r. wieś znalazła się na linii walk, znaczne straty poniosła też 3 sierpnia 1944 r. podczas niemieckiej akcji odwetowej po ataku powstańców na lotnisko (zginęło ok. 30 mieszkańców). W 1951 roku Wawrzyszew został włączony w granice Warszawy. W latach 70. na terenach dawnej wsi powstało według projektu Ryszarda Tomickiego osiedle 10-pietrowych bloków „Wawrzyszew”, w które wkomponowano dawne elementy: Stawy Brustmana, Cmentarz Wawrzyszewski czy kościół.
Kościół św. Marii Magdaleny jest niewielką, zabytkową budowlą o charakterze renesansowo-klasycystycznym. Najstarszą częścią jest prezbiterium z absydą ukończone (jako samodzielna świątynia) w 1548 r., nawę dobudowano w XVIII w., kruchtę w 1830 r., a zakrystię w 1870. Poszczególne części świątyni mają odrębne style w zależności od okresu budowy. W murowanym ogrodzeniu klasycystyczna brama z datą 1884, z prawej strony dwuarkadowa dzwonnica z 1826 r. Za kościołem klasycystyczny budynek plebanii również z 1826 r. We wnętrzu zwraca uwagę barokowy ołtarz z XVIII w. przedstawiający patronkę świątyni oraz epitafia i tablice poświęcone żołnierzom polskim. Na terenie przykościelnym liczne pomniki przyrody – klony pospolite.
Naprzeciw znajduje się nowy kościół dostosowany wielkością do potrzeb współczesnego osiedla (może pomieścić 2 tys. osób). W jego wnętrzu warto zobaczyć trzy wielkie mozaiki przedstawiające sceny z ewangelii.
Źródło: Bielany. Przewodnik Historyczno-Sentymentalny. Praca zbiorowa. Wyd. Urząd Dzielnicy Bielany m.st. Warszawy. Warszawa-Bielany 2003
