Zespół kościelno-klasztorny

Zespół klasztorny usytuowano na skarpie Doliny Wisły, we wschodniej części Lasu Bielańskiego.

W średniowieczu istniała w pobliżu wieś Polków (albo Pólków), która była własnością Książąt Mazowieckich, a potem królów Polski. W roku 1639 król Władysław IV spełniając złożone śluby dokonał fundacji klasztoru Kamedułów. Mnisi przybyli z Krakowa zbudowali początkowo drewniany klasztor na Górze Polkowej, z czasem zaczęto wznosić obiekty murowane. Najwięcej czasu zajęła budowa kościoła; rozpoczęto ją w 1669 r., ukończono w 1710, ale prace wykończeniowe trwały jeszcze pięćdziesiąt lat. Obok świątyni powstał zespół kilkunastu eremów – domków pustelniczych. Każdy erem przeznaczony był dla jednego zakonnika, obok znajdował się otoczony murem ogródek. Do naszych czasów dotrwało 13 eremów.

Od zespołu klasztornego zakonu kamedułów a ściśle rzecz biorąc od białych mnisich habitów zaczęto teren ten nazywać Bielanami. Reguła zakonu wymagająca odosobnienia klasztoru stała się przyczyną ocalenia naturalnego lasu w sąsiedztwie, mimo postępującej urbanizacji dalszej okolicy. Odpusty na Bielanach przeistoczyły się w warszawską tradycję „wyjazdów na Bielany” na majówki i pikniki.

Późnobarokowy kościół pw. Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Marii Panny, św. Józefa i św. Ambrożego rozplanowano na planie wydłużonego ośmioboku z dwoma dużymi kaplicami. Wewnątrz zwraca uwagę stiukowa dekoracja rokokowa oraz cenne obrazy. W prezbiterium złożono serce dobroczyńcy zakonu ¬¬– Michała Korybuta Wiśniowieckiego. W zakrystii na sklepieniu znajdują się malowidła Michała Anioła Palloniego z drugiej połowy XVII wieku.

W tzw. podziemiu kamedulskim niegdyś były katakumby dla zakonników, dziś urządzona jest kawiarenka.

Przy wschodniej ścianie kościoła pochowano w 1826 r. Stanisława Staszica, wybitnego naukowca i męża stanu.

Od południowej strony Polkowskiej Góry przebiega dolina Potoku Bielańskiego, który uchodzi tu do Wisły. Wody potoku spiętrzały system zapór i kaskad poruszających koła młyńskie i tworzących stawy rybne. Na skutek prowadzonych prac melioracyjnych Potok Bielański został skanalizowany, stawy przestały istnieć, a wskutek obniżenia poziomu wód gruntowych obfity w wodę potok zamienił się w okresowy strumień.

W 1796 r. zaborcy pruscy skasowali własność kościelną. Po powstaniu styczniowym zabroniono przyjmowania nowicjuszy; ostatni trzej zakonnicy opuścili klasztor w 1903 r. Kameduli nie wrócili już nigdy na warszawskie Bielany.

W okresie międzywojennym na Bielanach zamieszkali Marianie, obecnie jest to kościół parafialny, w 2003 r. podniesiony przez Prymasa Józefa Glempa do godności kolegiaty. W dawnych budynkach klasztornych mieści się rektorat Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego.

Źródło: Bielany. Przewodnik Historyczno-Sentymentalny. Praca zbiorowa. Wyd. Urząd Dzielnicy Bielany m.st. Warszawy. Warszawa-Bielany 2003

Internet: http://koscioly.warszawa.pl/018_detkens/018_okosciele.html

http://pl.wikipedia.org/wiki/Zespół_klasztorny_Kamedułów_na_Bielanach