English
Deutsch
Wieś leży w pow. wołomińskim nad rzeką Długą, 22 km od centrum Warszawy.
Pod Ossowem 14 sierpnia 1920 r. rozegrało się jedno z decydujących starć Bitwy Warszawskiej, w historii Europy znanej, jako „Cud nad Wisłą”. Po przełamaniu II pierścienia polskiej obrony bolszewicy stanęli u wrót Warszawy. Doszło do zaciętych walk. Po stronie polskiej do boju rzucono 1 batalion 236 Ochotniczego Pułku Piechoty, składający się przeważnie z młodych warszawskich ochotników, uczniów i studentów, którzy bez bojowego doświadczenia w kolejnych kontratakach wypierali ze wsi Rosjan. Gdy do walki wkroczyły polskie odwody i artyleria, bitwa była wygrana. W walce po obu stronach poległo, zostało rannych, wzięto do niewoli lub uznano za zaginionych po ok. 600 żołnierzy i oficerów. Wśród ok. 100 zabitych Polaków większość stanowili młodzi ludzie (ośmiu w wieku 16-17 lat). Zginął także kapelan 236 pułku ks. Ignacy Skorupka.
Zabitych pochowano na skraju lasu za mostem nad rzeką Długą, na terenie poligonu wojskowego założonego tu przez władze carskie w 1888 r. Już we wrześniu 1920 r. na tym pierwszym w Polsce cmentarzu polowym ustawiono wśród dziewięciu zbiorowych mogił duży drewniany krzyż. W 1924 r. obramowano mogiły i umieszczono na nich krzyże oraz odsłonięto pomnik z wyrytymi nazwiskami 70 poległych, których udało się wówczas zidentyfikować i napisem: „14 sierpnia 1920 r. siedemkroć odpieraliśmy hordy bolszewickie i tu padliśmy u wrót stolicy a wróg odstąpił...”. Pomnik doznał poważnych uszkodzeń w 1944 r., celowo ostrzelany wówczas przez żołnierzy Armii Czerwonej. Ślady kul widoczne do dziś. Z inicjatywy Jana Zaorskiego, ojca poległego pod Ossowem ochotnika, w 1928 r. otoczono cmentarz murem ceglanym oraz wzniesiono kaplicę pw. Matki Boskiej Zwycięskiej wg projektu prof. Brunona Zborowskiego z obrazem Jerzego Kossaka „Cud nad Wisłą”. Wewnątrz kopia obrazu M.B. Częstochowskiej pędzla paulina O. Franciszka Jędrzejczyka. Na ścianach kaplicy umieszczono dokumenty, listy, zdjęcia i opisy sylwetek głównych bohaterów bitwy. Obok stoi dzwonnica z 1932 r. z dzwonem-sygnaturką. Są to fundacje hr. Wincentego Krasińskiego. W okresie międzywojennym na cmentarzu odbywały się uroczystości organizowane w każdą rocznicę bitwy.
Od II wojny światowej do lat 90. XX w. władze przesunęły granicę poligonu tak, że kaplica i cmentarz znajdowały się w jego obrębie, a drewniany most na rzece Długiej został rozebrany (stały betonowy most oddano do użytku dopiero w 1993 r.). Przed wejściem ustawiono tablicę z napisem „Teren Wojskowy – wejście grozi śmiercią”. Władze nie pozwalały, aby Polacy czcili w jakiejkolwiek formie pamięć tych, którzy w 1920 roku obronili Warszawę i Polskę przed zalewem komunizmu. Mimo tych zakazów mieszkańcy przez wiele lat potajemnie dbali o groby. Po wieloletnich staraniach, pierwsze po 40 latach nabożeństwo w kaplicy odprawiono w 1978 r., a następnie uzyskano zgodę władz na odprawianie jednej mszy niedzielnej, co ułatwiło opiekę nad grobami. W 1982 r. zezwolono także na rozbudowę kaplicy, która w 2007 r. stała się świątynią parafialną Matki Bożej Zwycięskiej w Ossowie. Zarówno cmentarz, jak i kaplica z dzwonnicą wpisane są do rejestru zabytków.
Nieopodal znajduje się figura Matki Boskiej Zwycięskiej postawiona w1990 r. Przy wejściu na cmentarz odsłonięto w 1999 r. pomnik gen. Józefa Hallera, dowódcy frontu i generalnego inspektora Armii Ochotniczej. Autorem jest artysta-rzeźbiarz Stanisław Szwechowicz, absolwent ASP w Gdańsku, fundatorem zaś komendant Stowarzyszenia Weteranów Armii Polskiej w Ameryce, Hieronim Wyszyński. W 2000 r. wykonano place i drogi prowadzące do cmentarza, a w 2006 r. został wzniesiony przy kaplicy pomnik papieża Jana Pawła II. Gen. Stanisław Nałęcz Komornicki w 2005 roku umieścił symbol Krzyża Virtuti Militari na pomniku poległych pochowanych na cmentarzu Ossowskim. W sierpniu 2010 r. na pobliskiej polanie posadzono 96 dębów ku czci wszystkich ofiar katastrofy smoleńskiej.
Na obrzeżach miejscowości na Polakowej Górce znajduje się także mogiła żołnierzy bolszewickich, urządzona w 2010 r.
Co roku, 15 sierpnia, we wsi odbywają się uroczyste obchody rocznicy „Cudu nad Wisłą”. W kaplicy odprawiane jest uroczyste nabożeństwo, na cmentarzu składane są wieńce. Odbywa się festyn patriotyczny, turniej ułański, półmaraton z metą w Ossowie oraz lekcja historii na żywo, czyli rekonstrukcja Bitwy Warszawskiej. Cmentarz wchodzi w skład funkcjonującej od 2013 samorządowej instytucji kultury „Park Kulturowy – Ossów Wrota Bitwy Warszawskiej 1920 roku”.
Internet:
http://www.ossow1920.pl/index.php/odwiedz-nas/warto-zobaczyc
