Wieś Gwizdały

Wieś (ok. 630 mieszkańców) leżąca przy drodze nr 62 Wyszków – Węgrów, ok. 4 km na płn.-zach. od Łochowa.

Najstarszy zachowany zapis o Gwizdałach pochodzi z 6 stycznia 1488 r., wieś rozwinęły się dzięki swojemu położeniu na trasie: Wyszków-Kamionna-Węgrów. Raz w roku podążała tędy procesja z Kamieńczyka do Kamionny. Nazwa może pochodzić od gwizdów naganiaczy zwierząt podczas polowań w okolicznych lasach, od „gwizdów” – nosów dzików (w przeszłości gwizdalskie lasy słynęły z polowań), od gwizdania, które miało budzić chłopów do pracy, od gwizdania (śpiewu) ptaków, których w okolicy było dużo, od miejscowego zwyczaju głośnego gwizdania na psy, od „gwizdania” na wszystko, a najprawdopodobniej od zwykłej gwizdawki, małej, glinianej zabawki dziecięcej lub wierzbowej fujarki wyrabianych przez starszych ludzi w dawnych czasach.

Ale mogło być i tak: Kiedyś na drodze spotkało się dwóch mężczyzn i zgodnie ze staropolskim zwyczajem kupili baryłkę miodu. Gdy gorzałka uderzyła im do głowy poszli spać. Po przebudzeniu nazwali to miejsce Budziska. Jeden z nich poszedł w kierunku Łochowa, a podczas marszu spadły z niego gacie – stad nazwa Gacie. Potem ktoś go zobaczył w samych majtkach i tak powstały Podgacie. Wkrótce zrobiło się ciemno i mężczyzna zaczął się bać – stad wieś Strachów. Po przejściu przez rzekę Liwiec zobaczył spalone budynki – wieś Pogorzelce. Rano, po całonocnej wędrówce, poczuł się zmęczony i aby go nie zmorzył sen zaczął gwizdać. Był w Gwizdałach…

W miejscowej Szkole Podstawowej im. Wincentego Witosa mieści się niewielkie, powstałe w 1999 r. Muzeum Gwizdków. Pomysłodawcą i jednym z twórców muzeum był Witold Tchorzewski – lekarz z Warszawy (rentgenolog w szpitalu praskim), znany z jednej z największych w Polsce kolekcji lalek i zabawek. Gwizdki były częścią tej kolekcji. Pomysł z gwizdkami spodobał się ówczesnej dyrektor szkoły – Irenie Buczyńskiej, która w swej placówce wygospodarowała salę na ekspozycję gwizdków otwartą 26 maja 1999 r. Muzeum gwizdków zostało poświęcone przez ks. Janusza Grygiera, który ułożył specjalne błogosławieństwo: „Wysłuchaj nasze prośby i spraw, niech wszyscy, którzy w poszukiwaniu wiedzy przychodzić będą do tego muzeum wytrwale służą mądrości Twojego słowa, a umocnieni prawdą budują świat coraz lepszy, odpowiadający ludzkiej godności”. Znany z poczucia humoru, błogosławiąc kolekcję, przypomniał zebranym, że gwizdek to „przyrząd do wytwarzania gwizdu przez wdmuchiwanie weń powietrza”, a „głos gwizdka to gwizd.

Szkolne Muzeum Gwizdków corocznie nadaje tytuły „Honorowego Obywatela Gwizdał”. Dzięki swojej niezwykłej działalności znalazło się w encyklopedii „Polskie Rekordy i Osobliwości” Nr 1 z 2001 r. i Nr 2 z 2002. Wśród eksponatów można zobaczyć m.in.: gwizdki od czajników, gwizdki zabawki, gwizdki branżowe (sportowe, kolejowe, harcerskie, milicyjne i policyjne), gwizdki ludowo-odpustowe, instrumenty muzyczne (flety, okaryny, fujarki oraz organy). Bardzo wartościowym eksponatem będącym w posiadaniu muzeum jest prawie dwustuletnia ligawka.

Gwizdków i innych eksponatów z każdym rokiem przybywa. Są one zazwyczaj przekazywane w formie darowizn przez osoby prywatne i turystów z Polski i całego świata. Znana i powtarzana jest w Gwizdałach anegdota o tym, jak pewnego dnia wójt gminy odebrał telefon z Australii i długo zapewniał niedowierzającego rozmówcę, że tak, istnieje w Gwizdałach Muzeum Gwizdka. Wkrótce potem Gwizdały otrzymały australijski gwizdek aborygeński, dziś jeden z najciekawszych eksponatów. Gwiżdże się przez niego za pomocą pociągania specjalnego sznurka.

Źródło: Lechosław Herz „Puszcze Kamieniecka i Biała, Rewasz, 2005,

„Rozgwizdane Gwizdały” Życie Warszawy 1999 r.

Internet: http://www.turystykadzieci.pl/oferta,szczegoly,gwizdaly-kwyszkowa---muzeum-gwizdka,297.html