English
Deutsch
Wieś gminna (ok. 1.300 mieszkańców) położona na Bugiem, przy drodze nr 50 Łochów – Ostrów Mazowiecka, na terenie Nadbużańskiego Parku Krajobrazowego.
W przeszłości wchodziła w skład dóbr raźnieńskich, stanowiących uposażenie Kapituły Kolegiaty Warszawskiej św. Jana. Pierwsze wzmianki pochodzą z 1514 r. Założona została na początku XVI w. na tzw. „surowym korzeniu”, na terenie piaszczystych wydm pokrytych lasami Puszczy Kamienieckiej, a pierwszymi osadnikami byli przeważnie przybysze z ziemi kurpiowskiej. Od 1821 r. region sadowieński należał do Stanisława Kostki Zamoyskiego, który dobra te uzyskał w zamian za twierdzę Zamość, a następnie do jego syna Andrzeja, który wprowadzając nowe metody gospodarowania sprowadził osadników niemieckich. Przybysze ci od 1829 r. poczęli zagospodarowywać się na stałe, tworząc nowe wsie i osady.
Parafię erygowano 13 września 1524 r., a w 1525 r. poświęcono pierwszy drewniany kościół pw. św. Jana Chrzciciela i św. Mikołaja Biskupa, zbudowany na niewielkim pagórku, gdzie nie dochodziła woda i mieszkańcy mogli się tu bezpiecznie „usadowić” i stąd prawdopodobnie nazwa wsi „Sadowne”. W 1748 r., na miejscu pierwszej świątyni, zbudowano drugi drewniany kościół św. Jana Chrzciciela i św. Kazimierza, a w latach 1906-1909 – neogotycki, kościół murowany wg projektu Zygmunta Zdańskiego. Ołtarz główny wykonany został przez Józefa Barbeyusza w Zakładach Artystyczno-Kościelnych w Warszawie. Umieszczono w nim obraz przedstawiający Chrzest Chrystusa, malowany na płótnie, w stylu barokowym. We wnętrzu kościoła znajduję się obraz Matki Boskiej Częstochowskiej namalowany przez miejscowego nauczyciela – Edwarda Sówkę. Zabytkowe organy z 1850 r. pochodzą z wcześniejszego (drugiego) drewnianego kościoła. W czasie działań wojennych kościół był uszkodzony i zamieniony na tymczasowy obóz dla polskich jeńców wojennych. Na placu przed kościołem stoi murowana, neogotycka kapliczka wzniesiona w 1917 r. Po drugiej stronie drogi, w pobliżu kościoła znajduje się drewniana plebania powstała w latach 1827-1828 fundacji parafian i Andrzeja hr. Zamoyskiego, a tuż przy niej murowana plebania zbudowana w 1977 r. W żelaznej konstrukcji dzwonnicy umieszczone zostały w 1985 r. dzwony „Maryja” i „Kazimierz”. Stojący we wsi pomnik Tadeusza Kościuszki ma ciekawą historię. Na jego cokole widniał napis: „Na pamiątkę uwłaszczenia włościan dnia 14 lutego/2 marca 1864 r. włościanie gminy Płatkownica Bogu na chwałę Monarsze Aleksandrowi II na szczerą pamiątkę ten pomnik wynieśli dnia 19 lutego/2 marca 1867 r.”. W 1917 r. pomnik ten został przerobiony na pomnik Tadeusza Kościuszki z napisem: „Tadeuszowi Kościuszce w setną rocznicę 1817-1917 Rodacy”.
Pośrodku lasów, trzy kilometry od wsi znajduje się powstała w XIX w. stacja kolejowa Sadowne Węgrowskie, która powstała w czasie budowy linii kolejowej Warszawa – Petersburg w 1862 r., i do 1923 r. nosiła nazwę „Zieleniec”.
We wsi, przy ul. Kościuszki 74, znajduje się powstałe w 1978 r. Muzeum Ziemi Sadowieńskiej gromadzące przedmioty użytku codziennego, kultury ludowej.
Źródło: Wiesław Rogala „Historia parafii Sadowne”,
Internet:
