English
Deutsch
Wieś (ok. 380 stałych mieszkańców) leżąca nad Liwcem, przy linii kolejowej Warszawa-Białystok, ok. 5 km na płd.-zach. od Łochowa.
Różnie tłumaczy się pochodzenie nazwy Urle: „urle” to znaczy miejsce nisko położone, w tym wypadku nad rzeką, „urla” to również używane na tym terenie określenie grząskich rozlewisk, pełnych uroczysk bagien, a także koryta rzeki. Niektórzy wywodzą nazwę wsi od słowa „orle”, ze względu na liczne niegdyś gniazdowanie bielika, lub od znajdującego się tu niegdyś uroczyska Orle. Mająca letniskowy charakter wieś powstała w II połowie XVIII w. w dawnej Puszczy Jadowskiej. Istnieje przypuszczenie, że pierwszymi mieszkańcami byli Kurpie, którzy w XV w. (a może i znacznie wcześniej ) zasiedlili te tereny. Znaczny rozwój wsi nastąpił w okresie międzywojennym dzięki dogodnemu połączeniu ze stolicą (stacja PKP linii Tłuszcz-Małkinia), lasom sosnowym tworzącym swoisty mikroklimat oraz dobrymi warunkami do kąpieli i plażowania (czyste, płytkie i piaszczyste dno Liwca). Urle były „modnym kurortem”, magnesem ściągającym warszawiaków. Wysoki standard oferowanych usług przyciągał profesorów, lekarzy, artystów, kupców i przedstawicieli finansjery. Istniały tu wtedy liczne pensjonaty, restauracje z dansingami, hotel, „pole sportowe”, korty tenisowe, przystań z wypożyczalnią kajaków oraz niewielkie kasyno gry z ruletką. W okolicy odbywały się polowania organizowane przez hr. Edwarda Kurnatowskiego, przedwojennego właściciela Urli, na których bywał prezydent Ignacy Mościcki oraz Edward Rydz Śmigły. Przewodnik Kazimierza Saysse-Tobiczyka z 1934 r. zaliczał Urle do miejscowości, które „posiadają bezsprzecznie dobre warunki klimatyczne, dzięki suchej, piaszczystej glebie i sosnowym lasom”. Mimo wielu działek letniskowych rozpowszechnionych w ostatniej ćwierci XX w., w tym najbardziej klasycznym z letnisk podwarszawskich nadal można zobaczyć letniskowe domy z obszernymi werandami przeznaczone do wynajęcia. W 1927 r. powstało z inicjatywy oficerów polskich, którzy kwaterowali tu w okresie wojny polsko-bolszewickiej 1920 r., jedno z najstarszych stowarzyszeń w Polsce – Stowarzyszenie Miłośników Urli. Wśród jego założycieli był późniejszy dyr. Muzeum Narodowego w Warszawie – prof. Stanisław Lorentz.
We wrześniu 1939 r. przez Urle przechodził mjr Henryk Dobrzański Hubal ze swoim Wydzielonym Oddziałem Wojska Polskiego. W latach 1942-1944 oddziały AK kilkakrotnie wysadzały pociągi wojskowe pomiędzy stacjami w Urlach i Szewnicy. Tutaj również szkolili się późniejsi żołnierze batalionów „Zośka” i „Parasol”. W miejscu śmierci w 1943 r. jeńców francuskich, w zachodniej części wsi, na skrzyżowaniu dróg znajduje się krzyż z napisem „Loin de leur Patrie” (Z dala od swój Ojczyzny). Zachowała się też kapliczka dziękczynna ufundowana po wojnie polsko-bolszewickiej 1920 r.
Źródło: Tadeusz Glinka, Marian Kamiński, Marek Piasecki, Krzysztof Przygoda, Andrzej Walenciak, „Przewodnik Mazowsze Północne”, Sport i Turystyka, 1998
Lechosław Herz, „Puszcze Kamieniecka i Biała, Rewasz, 2005
Jerzy Grzegorczyk, „Tam, gdzie drzewa z niebem rozmawiały”, Poznaj swój kraj, nr 5/1999
