Wieś Adamowizna

Wieś leżąca ok. 4 km na płd. od Grodziska Mazowieckiego, nad rzeką Mrowną.

Osobliwością tej miejscowości jest to, że znajdują się tu aż trzy dwory. Dwa z nich związane są z rodziną Adama Chełmońskiego brata Józefa – słynnego malarza mieszkającego w pobliskiej Kuklówce.

Adam Chełmoński, lekarz warszawski, długoletni ordynator oddziału internistycznego szpitala Dzieciątka Jezus, pod koniec XIX wieku zakupił niewielką parcelę w młyńskiej osadzie Stare, która rozrosła się w Adamowiznę (nazwę zmienił właściciel od swego imienia). Na górce nad rzeczką Mrowną, a właściwie nad sztucznym zalewem, stanął niewielki dwór z XIX w. drewniany, konstrukcji zrębowej z gontowym dachem, sprowadzony z pobliskiej Kuklówki ok. 1900 r. Nazywany jest dziś „dworem na górze”. Jest obecnie pod opieką gminy.

Syn właściciela – Mateusz Chełmoński, również lekarz i społecznik, swój dwór wybudował w 1930 roku, po drugiej stronie rzeczki Mrowny wg projektu Witolda Pokrowskiego. Jest typowym przykładem „stylu dworkowego” w architekturze polskiej. Ma szeroki ganek od frontu, od strony ogrodu podobny, z balkonem podtrzymywanym przez cztery kolumny. Nakryty jest czterospadowym łamanym dachem, z wystawkami z każdej strony. Młodsza córka Mateusza Chełmońskiego, Anna Stefańska wraz z mężem kontynuowała rodzinne tradycje lekarskie. Dwór jest zamieszkany przez potomków Adama Chełmońskiego, dzięki temu można powiedzieć, że jest gniazdem tego rodu. Oba dwory otacza park ze starodrzewem tzw. „Dęby Chełmońskiego”.

W 1953 r. Mateusz Chełmoński ofiarował teren pod budowę szkoły w Adamowiźnie.

Trzeci dworek również proj. Witolda Pokrowskiego wzniesiony został dla Zofii i Gustawa Zahrtów. Gustaw Zahrt był aptekarzem warszawskim, właścicielem apteki na rogu ulicy Chłodnej i Wroniej. W czasie okupacji pomagał Żydom z getta. Zofia Zahrt była najlepszą przyjaciółką Zofii Nałkowskiej. Budując dwór jeden z pokoi przeznaczyła specjalnie dla niej. Słynna pisarka okres okupacji spędziła w Adamowiźnie. Tu powstały jej „Węzły życia”.

Źródło: Piotr Libicki. Dwory i Pałace wiejskie na Mazowszu. Dom Wydawniczy „Rebis” Poznań 2009.

Internet: http://ktpzg.pttk.pl/ciekawe/ciekawostki_pojedyncze.php?woj=6&id=36

http://www.okolicegrodziska.mazowsze.pl/index.html