Wieś Nadarzyn

Nadarzyn jest wielką wsią (ok. 9.900 mieszkańców), leży przy drodze nr 8 Warszawa-Wrocław nad strugą Zimna Woda.

Stara osada, należąca w XV w. do rycerskiego rodu Nadarzyńskich herbu Radwan mających swoją siedzibę w pobliskim Ruścu. Tomasz Nadarzyński otrzymał w 1453 roku od Księcia Mazowieckiego Bolesława IV przywilej na lokowanie miasta na prawie chełmińskim. W tym samym roku wzniesiono pierwszy drewniany kościół a w 1469 biskup Andrzej z Bnina Opaliński erygował w Nadarzynie parafię pw. Nawiedzenia NMP i św. Leonarda. Blisko sto lat później powstała pierwsza szkoła z fundacji Zofii Nadarzyńskiej, a potem szpital Św. Ducha, który mieścił się przy obecnej ulicy Poświętnej. Na miejscu spalonego przez Szwedów w czasie „potopu” kościoła powstał w 1661 r. nowy z woli wojewody płockiego, starosty wyszogrodzkiego Michała Karnkowskiego, dziedzica Walendowa, Nadarzyna i Wolicy. Od roku 1678 był własnością jezuitów z Płocka, potem Branickich i Ogińskich. Miasto ucierpiało podczas insurekcji kościuszkowskiej w wyniku przemarszów wojsk rosyjskich i pruskich. Szczególnym momentem w dziejach Nadarzyna był rok 1809, kiedy to 19 kwietnia doszło do wielkiej bitwy obronnej wojsk Księstwa Warszawskiego pod Raszynem. Austriacki korpus maszerował na Warszawę z zamiarem zajęcia stolicy; w czasie bitwy Nadarzyn stanowił siedzibę sztabu feldmarszałka arcyksięcia Ferdynanda Karola d’Este i zaplecze wojsk austriackich. W roku 1869 zaborcy rosyjscy odebrali osadzie prawa miejskie.

Mimo kolejnych zniszczeń doznanych podczas I wojny światowej i bitwy wojsk rosyjskich i niemieckich u wrót Warszawy, Nadarzyn rozwijał się i przed kolejną wojną tutejsza gmina miała 10,5 tys. mieszkańców. W czasie okupacji na okolicznych terenach działał oddział partyzancki AK pod dowództwem por. Henryka Walickiego ps. „Twardy”.

W 1806 r. z fundacji hr. Tomasza Ostrowskiego powstał wzniesiony wg proj. Jakuba Kubickiego klasycystyczny kościół pw. św. Klemensa. W tym samym okresie wzniesiono zaprojektowany również przez Kubickiego zajazd. Budynek zajazdu stanął w pobliżu rynku, a jako że był obszerny, z pomieszczeniami dla podróżnych i dla koni, szybko stał się znaną i licznie odwiedzaną przez kupców gospodą. Obecnie w tym miejscu znajduje się Nadarzyński Ośrodek Kultury.
Kościół jest budowlą klasycystyczną wzniesioną na planie owalu, z dobudowaną obszerną kruchtą od frontu i zakrystią z przeciwnej strony. We wnętrzu znajduje się dwanaście kolumn doryckich podpierających strop, ołtarz główny i dwa ołtarze boczne z obrazami Kazimierza Woźniakowskiego „Zwiastowanie NMP”, „Święta Anna” i „Pan Jezus na krzyżu”. Po prawej stronie przy ścianie pomnik-epitafium zmarłego w 1817 r. Tomasza Ostrowskiego.

W Nadarzynie, przy szosie Warszawa-Wrocław znajduje się Biuro Oddziału (Betel) koordynujące działalność Świadków Jehowy w Polsce
.
Na cmentarzu parafialnym kwatera żołnierzy polskich poległych w 1939 r. podczas walk opóźniających marsz Niemców na Warszawę.

Warto wspomnieć, że w letnich miesiącach ludność gminy wzrasta o ok. 7 tys. osób. Na tyle jest szacowana liczba mieszkańców działek i domków letniskowych w okolicach Nadarzyna.

Źródło: Wojciech Markert. Powiat pruszkowski. Przewodnik subiektywny. Mazowieckie Centrum Kultury i Sztuki, 2006.
Internet: http://www.nadarzyn.pl
https://pl.wikipedia.org/wiki/Nadarzyn_%28wojew%C3%B3dztwo_mazowieckie%29