Wieś Powsin (Warszawa)

Osiedle, (dawna wieś), leżące ok. 20 km na płd. od centrum Warszawy, przy drodze nr 724.

Pierwsze wzmianki o wsi Powsin, (wymienianej jako Powsino), pochodzą z XIII wieku. Była wówczas własnością wojewody łęczyckiego, Boguszy Miecławica z rodu Doliwów. W 1258 r. zapisał majątek katedrze włocławskiej, a z kolei biskup kujawski Albertus w 1283 r. przekazał majątek kasztelanowi wiskiemu Mikołajowi z rodu Ciołków, w zamian za wieś Szawłowice. Ród Ciołków zapisał się w dziejach Powsina w niezwykły sposób przyjmując nazwisko Powsińskich, fundując drewnianą świątynię i pozostając właścicielami wsi aż do 1677 r., kiedy to sprzedali ją Janowi Sobieskiemu, który włączył nabytek do dóbr wilanowskich.

W latach dwudziestych XVIII wieku Powsin i okolice nabyła Elżbieta z Lubomirskich Sieniawska. W 1725 r. ufundowała ona murowany kościół pw. św. Elżbiety, stojący w centrum Powsina. Pod koniec XVIII wieku proboszczem tutejszej parafii był Jan Paweł Woronicz – przyszły biskup i Prymas Królestwa Polskiego. Był on inicjatorem założenia w 1810 szkoły parafialnej i parafialnego ośrodka pomocy. Po upadku powstania styczniowego dobra powsińskie uwłaszczono i włączono do gminy Wilanów. Od 1896 r. zaczęła kursować przez Powsin kolejka wilanowska, co niewątpliwie przyczyniło się do wzrostu liczby ludności.

W 1951 Powsin wraz z Wilanowem został włączony do Warszawy i stopniowo zaczął zmieniać swój charakter z wsi na osiedle podmiejskie.

Najciekawszym obiektem Powsina jest kościół. W 1398 r. Elżbieta Ciołkowa, wdowa po Andrzeju – kasztelanie czerskim, za radą swych synów – Wiganda, Andrzeja, Stanisława i Klemensa, ufundowała w Powsinie drewniany kościół pod wezwaniem św. Andrzeja Apostoła i św. Elżbiety Węgierskiej. 12 lat później biskup poznański Wojciech erygował parafię, włączając do niej kilka sąsiednich wsi (m.in. Jeziornę).

Drewniana świątynia została zniszczona najprawdopodobniej w czasie potopu szwedzkiego. Drugi kościół, również drewniany, zastąpiony został w 1725 roku przez murowaną, barokową świątynię, wzniesioną z fundacji Elżbiety Sieniawskiej. Zatrudniła ona wybitnego architekta, Józefa Fontanę, który zaprojektował, jednonawowy, znacznie krótszy niż obecnie kościół. Pod koniec XIX w. właścicielka dóbr wilanowskich, Aleksandra Potocka, (fundatorka przebudowy kościoła św. Anny w Wilanowie), przeznaczyła dużą sumę pieniędzy na rozbudowę kościoła w Powsinie. Dobudowano nawy boczne i kruchtę oraz dwie wieże.

Kolejnej przebudowy dokonano w 1921 roku z inicjatywy proboszcza, ks. Teofila Mierzejewskiego, według planów architekta Józefa Dziekońskiego. W jej wyniku kościół uzyskał swój dzisiejszy wygląd: przedłużono wszystkie nawy od strony kruchty i zlikwidowano wieże, dekorując jednocześnie całość monumentalną, neobarokową fasadą. Postawiono też wolno stojącą dzwonnicę.

W ołtarzu głównym od przeszło 300 lat znajduje się słynący łaskami obraz Matki Bożej Tęskniącej, zwanej Powsińską. Czas jego powstania określa się na I poł. XVII w. a jego autor jest nieznany. Wizerunek namalowany farbą olejną na płótnie nosi cechy szkoły włoskiej. Na obrazie przedstawiono Matkę Boską, składającą ręce na piersi w geście pokory, a oczy zwracającą ku niebu. Z racji pozy i wyrazu twarzy obraz nazywany jest „Matką Bożą Tęskniącą”. Już w dokumentach z 1675 r. wymienia się wota, jakie wierni składali w podzięce za otrzymane łaski, a biskup Stanisław Święcicki nazywa obraz cudownym.

Obraz był gruntownie konserwowany w 1975 r. Przygotowano wtedy nową sukienkę odsłaniającą jedynie twarz i dłonie. Głowę powsińskiej Madonny zdobi złota, papieska korona, którą 28 czerwca 1998 r., podczas uroczystości 600-lecia kościoła nałożył prymas Polski Kardynał Józef Glemp.

Na terenie kościelnym znajduje się pomnik rycerza Wyganda z rodu Ciołków, kasztelana czerskiego, uczestnika bitwy pod Grunwaldem, jednego z dobrodziejów kościoła powsińskiego.

W odległości ok. 200 m na płd. znajduje się cmentarz Powstańców Warszawy. Pochowano tu w zbiorowej mogile 62 zidentyfikowane i kilkadziesiąt nierozpoznanych ofiar walk i zbrodni niemieckich z okresu Powstania Warszawskiego. Cmentarz porośnięty jest drzewami i otoczony żywopłotem.

Źródło: Karol Mórawski: Warszawskie cmentarze. Przewodnik historyczny. Warszawa: PTTK „Kraj”, 1991

Internet: http://warszawa.wikia.com/wiki/Powsin

http://pl.wikipedia.org/wiki/Kościół_św._Elżbiety_w_Powsinie