English
Deutsch
Miasto powiatowe (ok. 17.100 mieszkańców) położone na Równinie Garwolińskiej, nad rzeką Wilgą, przy drodze nr 17 Warszawa – Lublin.
W czasie badań archeologicznych na przedmieściach miasta znalezione zostały ślady osadnictwa i cmentarzysko z ok. 100 roku p.n.e. Prawdopodobnie Garwolin został założony w XII w. Pierwsze wzmianki o tej miejscowości pochodzą z 1386 r., gdy właścicielem wsi był chorąży płocki Andrzej Ciołek z Ostrołęki. Nazwa wsi brzmiąca wówczas Garwolino pochodzi od nazwy osobowej Garwoł lub Garwol i być może jest to imię pierwszego właściciela lub dzierżawcy tej ziemi. Wśród mieszkańców popularna jest legenda, która łączy nazwę miasta z gawronami, które licznie zamieszkiwały drzewa porastające tereny dzisiejszego miasta. Gdy osadzili się tu garbarze, osadę zaczęto nazywać Garbolinem.
W 1407 r. Garwolin nabył książę mazowiecki Janusz I Starszy natomiast prawa miejskie chełmińskie nadane zostały około 1420 r. Kolejne przywileje nadaje książę Konrad Mazowiecki w 1481 r., a następnie księżna Anna Mazowiecka w 1508 r. Czas rozkwitu Garwolina, m.in. dzięki licznym przywilejom nadawanym mieszkańcom miasta przez kolejnych władców, to wiek XV i XVI. Wojny ze Szwedami przyniosły miastu upadek, ponownie zaczęło się rozwijać w związku z budową w 1835 r. szosy Warszawa – Lublin. W czasie Powstania Styczniowego (22 marca 1863 r.) na terenie miasta toczyły się walki oddziałów polskich dowodzonych przez Walentego Lewandowskiego i Gustawa Wyssygotę-Zakrzewskiego. Podczas bitwy warszawskiej w dniach 17-18 sierpnia 1920 r. w Garwolinie stacjonował sztab Józefa Piłsudskiego, który dowodził kontruderzeniem znad Wieprza. W okresie międzywojennym w Garwolinie stacjonował 1. Pułk Strzelców Konnych przeniesiony tu z Ostrowi Mazowieckiej. Na bazie tego oddziału w czerwcu 1939 r. została sformowana 2. brygada pancerno-motorowa pod dowództwem płk. dypl. Stefana Roweckiego, była to jedna z najnowocześniejszych wówczas polskich jednostek wojskowych. W okresie międzywojennym Garwolin i okolice słynęły z wyrobów skórzanych i kuśnierskich. Kożuchy garwolińskie były wysokiej jakości, miały doskonały wygląd i szyte były z wysokiej jakości skór. W czasie II wojny światowej w Garwolinie i okolicach działał silny ruch oporu, w związku z tym w mieście stacjonowały liczne oddziały niemieckiej policji i wojska. Po II wojnie światowej miasto odbudowuje się ze zniszczeń wojennych (ok. 70%) do połowy lat 50. XX w., a następnie następuje rozwój miasta. Powstają m.in. Zakłady Mleczarskie, Zakłady Odzieżowe Cora, fabryka kosmetyków „Avon”.
Z Garwolina pochodzi znana aktorka Alina Janowska i artysta rzeźbiarz Jerzy Kalina. O mieście tym pisali: Miron Białoszewski w cyklu wierszy „Garwolin i z powrotem” oraz Joanna Chmielewska „Lądowanie w Garwolinie”.
Neobarokowy, murowany kościół parafialny pw. Przemienienia Pańskiego został zbudowany w latach 1890-1909 na miejscu wcześniejszych kościołów drewnianych. Wzniesiony został wg projektu Józefa Piusa Dziekońskiego. W czasie działań wojennych w 1944 r. został spalony. We wnętrzu odbudowanego kościoła znajdują się współczesne ołtarze z umieszczonymi w nich obrazami pochodzącymi z końca XIX: Przemienienia Pańskiego z 1894, św. Stanisława Kostki, św. Józefa (XIX w.), św. Jana Chrzciciela (XVIII w.), świętych Barbary, Rocha i Rozalii (I połowa XIX w.) oraz kielichy z 1762, 1760 i z pierwszej połowy XIX w. Ponadto wiele pamiątkowych tablic poświęconych bohaterskim żołnierzom WP i AK, harcerzom i harcerkom „Szarych Szeregów”, osobom zamordowanym w okresie stalinizmu, sybirakom ocalonym i zmarłym w rosyjskich łagrach, lekarzom i budowniczym kościoła. Przed wejściem do kościoła wmurowano płaskorzeźbę poświęconą Janowi Pawłowi II.
Przy ul. Studzińskiego znajduje się wpisany do rejestru zabytków zespół dworski, w skład którego wchodzą: dwór, rządcówka, spichlerz i park. Murowany, piętrowy dworek „Zwady” z 1927 r., wzniesiony w stylu narodowym. We wnętrzu zachowały się elementy dawnego wyposażenia m.in.: stojący na parterze zdobiony piec kaflowy. Wokół dworu widoczne są resztki XIX w. założenia parkowego z zachowanym brukowanym, kolistym podjazdem pod dwór i dawnym klombem, pośrodku którego rośne potężne drzewo. Cały zespół wraz ze stawami i budynkami folwarcznymi jest własnością prywatną. Drugi zespół dworski pochodzący z początku XIX w. znajduje się w osiedlu Czyszkówek i również stanowi własność prywatną. W rejestrze zabytków znajdują się również: park „Sulbiny”, stajnie koszarowe (obecnie magazyn), dom – obecnie siedziba Urzędu Miasta. W mieście przy ulicy Sienkiewicza, Młyńskiej i Senatorskiej zachowały się drewniane domy pochodzące z I połowy XIX w. dwutraktowe, konstrukcji zrębowej, pokryte dwuspadowym dachem. Na uwagę zasługuje również zespół dawnych koszar kawaleryjskich , stajnie, budynki koszarowe i dawna cerkiew garnizonowa pochodzące z przełomu XIX i XX w. Na cmentarzu znajduje się klasycystyczna kaplica cmentarna z 1839 r., we wnętrzu kaplicy znajduje się ołtarz z połowy XIX w. z fragmentami barokowo-ludowymi oraz obraz MB Różańcowej.
Pomnik upamiętniający poległych żołnierzy z 1 Armii WP oraz żołnierzy radzieckich poległych w 1944 r. znajduje się na cmentarzu wojennym, gdzie żołnierze ci zostali pochowani. Liczne pomniki i tablice pamiątkowe znajdujące się w mieście upamiętniają wydarzenia i ludzi z nimi związanymi. Do ciekawszych pomników należy pomnik upamiętniający Mirona Białoszewskiego, który wielokrotnie bywał w Garwolinie u swojej matki, a także pomnik Księcia Janusza I Starszego – dawcę praw miejskich.
W okolicach Garwolina znajduje się kompleks Lasów Garwolińskich z licznymi wiekowymi drzewami – pomnikami przyrody.
Źródło: Tadeusz Glinka, Marian Kamiński, Marek Piasecki, Krzysztof Przygoda, Andrzej Walenciak,. „Przewodnik Podlasie”, Sport i Turystyka, 1997
Paweł Ajdacki, Jacek Kałuszko, Wojciech Sobocinski, „Garwolin i okolice”, Studio Fotografii Przyrodniczej Hajstra”, 2004
Internet:
www.wikipedia.pl
