Miasto Piaseczno

Miasto powiatowe na południe od Warszawy, węzeł drogowy.

Piaseczno to jedno z najstarszych mazowieckich miast, prawa miejskie posiada od 1429 r., które otrzymał od księcia Janusza I. Jego herbem był Junosza, polski herb szlachecki, którym dysponowały niektóre rody mazowieckie. Okres najdynamiczniejszego rozwoju to XVI w. Wtedy szereg jarmarków i targów. Współcześnie to też prężne i szybko zmieniające się miasto.

Jeszcze z czasów lokacji zachował się w centrum zabytkowy układ urbanistyczny wokół rynku (Pl. Piłsudskiego). Tutaj też stoją obok siebie dwa najistotniejsze zabytki.

Klasycystyczny ratusz postawiono wedle projektu Hilarego Szpilowskiego w 1823 r. Na kopule wieży półksiężyc, który ma przypominać o pobycie w Piasecznie w 1777 r. posła tureckiego Numanbeja, wysłannika Porty Otomańskiej do króla Polski. W 1948 r. umieszczono na wieży herb Piaseczna. W 1969 r. z okazji 540. rocznicy nadania praw miejskich piaseczyńscy radni zafundowali dla ratusza zegar wieżowy. Na frontowej ścianie znajdziemy odsłonięte w 1990 r. płaskorzeźbione popiersie marszałka Józefa Piłsudskiego. Teraz w ratuszu mieści się Urząd Stanu Cywilnego.

Kościół św. Anny – murowany z cegły, jednonawowy – należy do grupy mazowieckich kościołów późnogotyckich z XVI w. Mury wsparto szkarpami o kolistym przekroju. Takich szkarp nie uświadczysz nigdzie indziej w Europie; na Mazowszu znajdziemy je między innymi w Kościołach w Zakroczymiu, Serocku i Cegłowie. Te piaseczyńskie są niewysokie i masywne.

Kościół wiele razy restaurowano, prócz gotyckich zawiera również sporo elementów z epok późniejszych. Razem ta mieszanka tworzy udaną całość. Gotyckie portale pochodzą z ok. 1565 r.; najpiękniejszy z nich, do zakrystii, ma ręcznie kute drzwi. Od strony rynku w murze widoczne szczątki tzw. kuny, w którą zakuwano przestępców wystawionych na publiczny widok ku przestrodze gawiedzi. W arkadowej wnęce frontonu mieści się późnobarokowa figura św. Jana Nepomucena z 1736 r.

Wnętrze i część wyposażenia pochodzą z epoki baroku, ale najbardziej interesujący jest późnogotycki krucyfiks z początku XVI w., w którym widoczne są wpływy sztuki Wita Stwosza. Z połowy XVI w. pochodzą fragmenty malowideł w prezbiterium, przedstawiające Mękę Pańską. We współczesnej bocznej kaplicy Świętego Krzyża XVI-wieczny krucyfiks z grupy Ukrzyżowanie znajdującej się na belce tęczowej. W prezbiterium kolejny, rokokowy z postacią Marii Magdaleny. Pochodzi z II poł. XVIII w. Architektoniczny ołtarz główny flankują dwie bramki z inicjałami Aleksandra Sułkowskiego. Retabulum z obrazem Świętej Trójcy pochodzi z I poł. XVIII w. Spośród obrazów warto zwrócić uwagę na dwa: obraz Marki Boskiej z Dzieciątkiem pochodzący z połowy XVIII w. oraz obraz św. Anny ze św. Joachimem nauczającym Marię – z przełomu XVIII i XIX w.

Na terenie kościelnym stoi drewniana dzwonnica z I poł. XIX w. z dzwonem „August” z 1946 r., a także klasycystyczna parterowa plebania z przełomu XVIII i XIX w., wedle tradycji ufundowana przez Ryxów. Teraz Muzeum Regionalne.

Na wschód od kościoła, przy ul. Zgoda, mieści się pochodzący z połowy XIX w. budynek mykwy, czyli rytualnej łaźni żydowskiej. Pod jego podłogą zachował się zasilany wodą ze źródła basen umożliwiający zanurzenie całego ciała. Podobno do dziś w piwnicach to źródło bije. Dziś mieści się tu bar. Obok, na sąsiednim placu znajdowała się synagoga z 1887 r. Rozebrano ją w 1978 r. na polecenie władz.

Przy ul. Tuwima w Zalesiu Dolnym jest cmentarz żydowski, założony pod koniec XIX w. Po dziś dzień przetrwało na nim trzydzieści nagrobków lub ich kawałków. Najstarsza macewa pochodzi z 1889 r. Widnieje na niej napis w języku hebrajskim: „Mąż zacny, szedł drogą prawości, sprawiedliwości i dobro czynił przez wszystkie swe dni. Bogobojny Nauczyciel, rabi Lejzor, syn rabiego Mosze Malewi. Zmarł 8 Ujar roku 649 według skróconej rachuby czasu”. Na cmentarzu wznosi się pomnik, upamiętniający rozstrzelanych w tym miejscu ponad sześciuset Polaków i Żydów.

Na wschód od centrum miasta natknąć się można na Park Miejski. Wzrastają w nim trzy dęby szypułkowe – pomniki przyrody. Najgrubszy z nich ma 4 m obwodu. Zachowała się zabytkowa aleja lipowa, obrastająca dawny historyczny trakt z Warszawy do Czerska. Opodal dworek Poniatówka, zbudowany lub odbudowany na początku XIX w. po zniszczeniach dokonanych przez wojska rosyjskie w 1794 r. Pierwotny dworek w tym miejscu pobudował chyba Franciszek Ryx, od 1774 r. tytularny starosta piaseczyński. Wedle tradycji wpadał tu książę Józef Poniatowski, stąd nazwa dworku.

W 1891 r. majątek Chyliczki zakupiła wraz z dworkiem Cecylia Plater-Zyberkówna. Obok wzniesiono w 1902 r. neoklasycystyczny budynek Szkoły Żeńskiej Gospodarstwa Wiejskiego; dziś jest tu Katolickie Liceum Ogólnokształcące dla dziewcząt im. Cecylii Plater-Zyberkówny. W budynku kaplica, a w niej słynący cudami obraz Matki Boskiej Częstochowskiej – Pani Chyliczkowskiej autorstwa Pawła Szyndlera.

W północnej części miasta koniecznością jest wizyta pod potężnym głazem narzutowym „Mazur” o obwodzie 17,5 m. Ten czerwony granitoid trafił tu przywleczony 100 tysięcy lat temu w epoce lodowcowej z rejonu wysp Alandzkich; jego wiek to półtora miliona lat. Natknięto się nań kopiąc rowy pod budowę osiedla przy ul. Energetycznej i tam też go pozostawiono – ok. 600 m na wschód od ul. Puławskiej. Nieco dalej na północ powstało nowe stare miasto – zespół obiektów handlowych Fashion Outlet Centre nawiązujący wyglądem do stołecznej Starówki.

Zalesie Dolne, najpiękniej położona dzielnica Piaseczna, włączona do miasta dopiero w 1952 r. Powstała w latach międzywojennych jako miasto-ogród, w którym wille i domy powstawały pośród starego drzewostanu. I taki charakter pozostał po dziś dzień. Drzewa są piękne i stare. Około 50 z nich to pomniki przyrody, przede wszystkim wyjątkowo dorodne dęby szypułkowe i rzadsze od nich sosny pospolite.

Część osiedla leży na zboczu doliny rzeki Jeziorny. Napotkamy tu rozległe stawy i Górki Szymona – porośnięte z rzadka sosnami piaszczyste pagóry – teren chroniony w zespole przyrodniczo-krajobrazowym. Mieszkańcy spędzają tu czas wolny na piknikach, spacerach i łowieniu ryb, ale nie tylko... Zimą teren też jest popularny. Wielokrotnie stawy wykorzystywane do jazdy na łyżwach, a górki do jazdy na sankach.

Kościół Najświętszej Marii Panny Wspomożenia Wiernych o interesującej architekturze wzniesiono w 1986 r. We wnętrzu dominuje ogromna figura Chrystusa Zmartwychwstałego – dzieło Ryszarda Wojciechowskiego, uznawane za jedno z bardziej znaczących wśród tego rodzaju we współczesnej Polsce. W 2005 r. kościół przeszedł pożar.

W Zalesiu Dolnym mieszkał i stworzył wiele ze swoich prac Józef Wilkoń (ur. 1930), grafik światowej sławy, twórca licznych ilustracji książkowych, a także znakomitych drewnianych rzeźb zwierząt, będących artystyczną wariacją na temat naiwnej sztuki ludowej.

Dojazd: 18 km z Warszawy. Autobusy z pętli Metro Wilanowska (linie 709, 727) oraz z Konstancina-Jeziorny (linie 710, 724). Autobusami PKS z Piaseczna można dojechać praktycznie do wszystkich istotnych miejscowości w Chojnowskim Parku Krajobrazowym. Przystanki w kilku miejscach; najdogodniejszy przy ul. Puławskiej na północ od rynku.

Źródło: Lechosław Herz „Chojnowski Park Krajobrazowy” Oficyna Wydawnicza „Rewasz”, Zarząd Parków Krajobrazowych Mazowieckiego, Chojnowskiego i Brudzeńskiego 2007.

Internet: http://piaseczno.eu/index.php?mnu=95