English
Deutsch
Pilica – rzeka w płd. i centralnej Polsce, jest najdłuższym lewobrzeżnym dopływem Wisły. Ma 319 km długości, a powierzchnia dorzecza wynosi 9,3 tys. km2. Przeciętna szerokość koryta sięga 100 m, a zdarzają się miejsca trzykrotnie szersze. W 1974, przez wybudowanie tamy i spiętrzenie wód, w okolicy Sulejowa utworzono Zalew Sulejowski dł. ok. 17 km, maksymalnej szer. 2 km i powierzchni 2.700 ha. Pilica płynie przez trzy geograficzne krainy. Zaczyna swój bieg na wysokości 350 m n.p.m. w okolicy miasta Pilica na Wyżynie Krakowsko-Częstochowskiej, później przecina tereny wyżyny, Nizin Środkowopolskich oraz Niziny Środkowomazowieckiej. Z Wisłą łączy się w okolicach wsi Ostrówek w pobliżu Warki. Ujście Pilicy położone jest na wysokości 96 m n.p.m., czyli rzeka opada na całej swojej długości o 254 m, na wielu odcinkach tworząc meandry, którym towarzyszą starorzecza (np. Stara Rzeka w okolicach Grzegorzewic) i odnogi. Nie brakuje również w jej korycie wysp i wysepek. Główne dopływy: Krztynia, Białka, Luciąża, Wolbórka, Mogielanka, Czarna (Włoszczowska), Czarna (Konecka), Drzewiczka. Ważniejsze miejscowości: Pilica, Żarnowiec, Szczekociny, Koniecpol, Przedbórz, Sulejów, Tomaszów Mazowiecki, Spała, Inowłódz, Nowe Miasto Pilicą, Wyśmierzyce, Białobrzegi, Warka.
Obecnie Pilica jest rzeką stosunkowo czystą, a jej dolina stanowi obszar niezwykle cenny pod względem przyrodniczym, dlatego w 1983 utworzono Obszar Chronionego Krajobrazu „Dolina Pilicy i Drzewiczki” o pow. 63.422 ha. Obejmuje on dolny odcinek doliny Pilicy dł. ok. 80 km – od Inowłodza do ujścia rzeki do Wisły. Dolina ma w tym miejscu 1,5 3,5 km szerokości. W najcenniejszych przyrodniczo miejscach doliny zostały utworzone rezerwaty przyrody: „Tomczyce”, „Sokół”, „Majdan”. Planowane są „Borowina” i „Stara Warka”. W lasach i parkach przydworskich rośnie ponad 20 drzew uznanych za pomniki przyrody, w tym głownie dęby szypułkowe, lipy i sosny. Ukształtowanie terenu sprawia, że meandrująca Pilica, z licznymi, naturalnymi punktami widokowymi jest niezwykle malownicza. Jej lewobrzeżną część stanowi wysoki brzeg (ok. 20 m) poprzecinany jarami i wąwozami, zaś prawobrzeżną – płaski taras zalewowy. Północny brzeg pozbawiony niemal większych kompleksów leśnych porastają zbiorowiska roślin kserotermicznych. Na południowym brzegu lasów jest więcej. Są to pozostałości rozległej dawniej Puszczy Pilickiej i Stromieckiej. Rośnie tu głównie dąb, brzoza brodawkowata, świerk i sosna. W terasie zalewowej występują fragmenty olsów oraz lasów łęgowych. Niżej położone tereny zajmują rośliny łąkowe. W dolinie występuje wiele roślin chronionych: pięciornik drobnolistny, tojad dzióbaty, parzydło leśne, storzan bezlistny, zimoziół północny, nasięźrzał pospolity, wiśnia karłowata. Spośród mszaków, porostów i grzybów ochronie podlega m.in. drabik drzewkowaty, gajnik lśniący, modrzaczek siny, płonnik pospolity, torfowce, płucnica islandzka, chrobotki, smardz jadalny, sromotnik bezwstydny i szmaciak gałęzisty.
Ze względu na bogactwo oraz występowanie gatunków rzadkich obszar ten zaliczono do systemu ostoi ptaków o randze europejskiej (w sumie ponad 150 gatunków, takich jak: rybitwa białoczelna, sieweczka obrożna i rzeczna, ostrygojad, bączek, dubelt, nurogęś, brodziec piskliwy, zimorodek, brzegówka i podróżniczek). Ochroną objęto także niektóre gatunki ptaków leśnych, jak: bielik, orlik krzykliwy, sokół wędrowny, kraska, bocian czarny, puchacz. W wodach Pilicy żyją 32 gatunki ryb, w tym zagrożone wymarciem: piekielnica, różanka, koza złotawa, piskorz oraz cztery gatunki minogów. Wśród ssaków ochronie ścisłej podlegają nietoperze: nocki (łydkowłosy, duży, Brandta, rudy), borowiec wielki, gacek szary oraz bóbr i wydra.
W pobliżu Warki Pilica płynie szerokim łukiem, tworząc miejscami rozlewiska. Szerokość rzeki przekracza w tym miejscu 100 m. Jej brzegi porastają drzewa i krzewy. Pilicę można podziwiać z wysokiej skarpy, a najładniejszy widok rozciąga się ze wzgórza, gdzie dawniej był żydowski kirkut. Malowniczą panoramę płynącej pod nim zakolem Pilicy uzupełnia w tym miejscu kratownicowy most kolejowy im. hetmana Stefana Czarnieckiego o dł. 200 m. W 1932 rozpoczęto budowę połączenia kolejowego z Warszawy przez Warkę do Radomia. Już w 1934 stanął nad Pilicą most kolejowy. Trójprzęsłową, kratownicową konstrukcją poprowadzono jeden tor. Podpory mostu przygotowano na dwa ciągi komunikacyjne, jednak drugiego nie udało się zbudować do dziś. Pierwszy pociąg przejechał po nowej magistrali w listopadzie 1934. Budowa mostu kosztowała ok. 1 mln zł, a łączny koszt budowy całej linii kolejowej wyniósł ok. 35 mln przedwojennych złotych. Linia Nr 8 jest do dziś drogą kolejową o znaczeniu krajowym, ale odcinek łączący Warkę z Radomiem jest nadal linią jednotorową.
Blisko mostu, nad rzeką znajduje się unikalne, jedyne w Polsce Muzeum Karawaningu. Nadpilicka dolina umożliwia odwiedzającym okolice Warki rekreację i wypoczynek oraz uprawianie aktywnej turystyki: rowerowej, pieszej, kajakowej i konnej. Niezanieczyszczona obecnie Pilica jest też rajem dla wędkarzy. Przez dolinę przebiegają liczne szlaki piesze i rowerowe. W pobliżu wareckiego mostu znajduje się stanica wodna PTTK, skąd można popłynąć jednym z najatrakcyjniejszych szlaków wodnych Mazowsza, wytyczonym w 2008. W woj. mazowieckim rozpoczyna się w Domaniewicach a kończy w Mniszewie i ma dł. 79 km. Pilica generalnie jest rzeką dość łatwą do uprawiania kajakarstwa. Szybki nurt pozwala płynąc bez konieczności ciągłego wiosłowania i przenosek. Tras kajakowych jest kilka o zróżnicowanej długości.
Zobacz więcej:
