English
Deutsch
We wrześniu 1939 r. dwie polskie armie zmierzały nad Bzurę. Były to: Armia „Poznań” pod dowództwem generała Tadeusza Kutrzeby i Armia „Pomorze” pod dowództwem generała Władysława Bortnowskiego. W zamierzeniu gen. Tadeusza Kutrzeby miały one wykonać uderzenie zaczepne na nacierającą w kierunku Warszawy 8. Armię wojsk niemieckich pod dowództwem generała Johana Blaskowitza. W dniach 9–18 września 1939 r. doszło nad Bzurą do wielkiej bitwy, w której po obu stronach, na przestrzeni kilkudziesięciu kilometrów kwadratowych walczyło 650 tysięcy żołnierzy (ok. 225 tys. - osiem dywizji piechoty i cztery brygady kawalerii po polskiej stronie i ok. 425 tys. - dwanaście dywizji piechoty i pięć dywizji pancernych i zmotoryzowanych po niemieckiej). Jedni szli zdobywać, a drudzy bronić z takim trudem odzyskaną po 123 latach polską niepodległość. O ich motywacji pisał wielki poeta z mazowieckiego Płocka Władysław Broniewski: Kiedy przyjdą podpalić dom, ten, w którym mieszkasz – Polskę, kiedy rzucą przed siebie grom, kiedy runą żelaznym wojskiem i pod drzwiami staną, i nocą kolbami w drzwi załomocą – ty, ze snu podnosząc skroń, stań u drzwi. Bagnet na broń! Trzeba krwi! […] Szli i walczyli do końca. Część z nich nigdy już nie wróciła. W bitwie nad Bzurą zginęło aż 15 tysięcy żołnierzy polskich, a 50 tysięcy zostało rannych. Bitwa – mimo iż zakończyła się klęską – opóźniła atak na Warszawę, a teoretycy wojskowości zastanawiają się, czy gdyby kontruderzenie wsparła jeszcze Armia „Warszawa”, wynik bitwy mógłby być inny. Znaczna część poległych została pochowana, w tym również bezimiennie, w Iłowie. Tu też początkowo był pochowany generał Franciszek Wład. W wydzielonej kwaterze wojennej na cmentarzu parafii rzymskokatolickiej pw. św. Matki Bożej Królowej Polski w Iłowie spoczywa 1034 żołnierzy Armii „Poznań” i Armii „Pomorze”. Imiona i nazwiska zidentyfikowanych znajdują się na specjalnych tablicach. Można tam obok nazwisk brzmiących polsko znaleźć także nazwiska o brzmieniu niemieckim i żydowskim. Administratorem wydzielonej kwatery wojennej jest Urząd Gminy Iłów, a patronat społeczny sprawuje nad nią szkoła Podstawowa im. Marszałka Józefa Piłsudskiego w Iłowie. Warto wiedzieć, że w Iłowie znajduje się również cmentarz żołnierski z pierwszej wojny światowej. Obok cmentarza katolickiego są także cmentarze – ewangelicki i żydowski. Źródło: Tadeusz Kutrzeba, „Bitwa nad Bzurą”, Warszawa 1957; Tadeusz Jurga, „Bitwa nad Bzurą”, Warszawa 1967; „Słownik geograficzno-krajoznawczy Polski”, Warszawa 1992 Internet: http://www.bohaterowie1939.pl/; http://www.sochaczew.pl/
