Ostrów Mazowiecka

Ostrów Mazowiecka to bardzo zielone i rozległe miasto, rozwijające się wokół węzła, w którym zbiega się aż 11 dróg, między innymi do: Warszawy, Białegostoku, Ciechanowa, Ostrołęki i Siedlec. Nazwa miasta na przestrzeni wieków zmieniała się nastepująco: w 1420 r. – Osstrowo, w 1432 r. – Ostrowya, w 1467 r. – Ostrowa, w 1578 r. – Ostrowia, później w okresie zaborów – Ostrów i Ostrów Łomżyński, a od roku 1926 – Ostrów Mazowiecka. Historia Ostrowi jako miasta sięga 1434 r., a pierwsze wzmianki pochodzą z 1410 r. Była to pierwotnie osada w Puszczy Białej, położona przy skrzyżowaniu dróg (obecnie miasto graniczy z Puszczą Białą od wschodu). W latach 1370–1374 Mazowszem, w tym Ostrowią, należącą wówczas do ziemi nurskiej, władał Siemowit III (ok. 1313–1381). W 1374 r. przekazał Ostrowię swojemu synowi, księciu Januszowi I (1346–1429), który zaczął zasiedlać osadę i przekształcać w ośrodek wiejski. W roku 1425 utworzono tu wójtostwo, a śladem po tym jest dzisiaj dzielnica miasta o nazwie „Wójtówka”. Po śmierci księcia Janusza ziemię nurską przejął jego wnuk, Bolesław IV (1421–1454), który przyczynił się do jej rozwoju, w tym Ostrowi. W dniu 20 marca 1434 r. książę mazowiecki Bolesław IV nadał wsi Ostrów prawa miejskie na prawie chełmińskim – między innymi dzięki czemu przez 12 lat mieszkańcy byli zwolnieni od podatków i danin na rzecz księcia. Osiemdziesiąt lat później księżna Anna Mazowiecka rozszerzyła przywileje miasta, np. poprzez możliwość odbywania od tego czasu czterech jarmarków w roku i jednego targu tygodniowo. W wieku XVI miasto było ważnym ośrodkiem handlu i rzemiosła, a od drugiej połowy XVI w. siedzibą powiatu grodowego. Niestety, kolejne wieki już nie sprzyjały rozwojowi Ostrowi. W czasie tak zwanego potopu szwedzkiego prawie całe miasto zostało spalone i wyludnione. Tę niezwykle ciężką sytuację Ostrowi próbowano poprawić poprzez potwierdzenie nadanych uprzednio praw i przywilejów. W drugiej połowie XVIII w. przeniesiono tu sądy ziemskie (nurskie) dla powiatów kamienieckiego, ostrowskiego i nurskiego, jak też wybudowano Dom Sądowy. Z czasem jednak nastąpiła stagnacja. W czasie rozbiorów było drugorzędnym miasteczkiem. Ponowny rozwój nastąpił w wieku XIX. Istniały tu wtedy browar, fabryka wyrobów tabacznych, destylarnia, a przy miejscowej aptece fabryka wody kolońskiej znana jako ostrowska. Odbywało się już sześć jarmarków rocznie. Pod miastem była plantacja morw i hodowla jedwabników prowadzona przez Adolfa Boguckiego. Ze składek mieszkańców rozpoczęto budowę kościoła parafialnego. W 1867 r. miasto zostało stolicą powiatu. Obecnie w centrum miasta, na zielonym rynku stoi ratusz neobarokowy, jednopiętrowy, z wieżą i czterema alkierzami, który od 1975 r. jest siedzibą urzędu miejskiego. Wybudowany został w 1927 r., a zaprojektował go Stefan Zwolanowski. W czasie drugiej wojny światowej w podziemiach ratusza więziono ofiary hitlerowskiego terroru. W roku 1944 ratusz został zniszczony, a po wojnie odbudowany. Na wprost ratusza, w parku miejskim, w roku 2004 odsłonięto pomnik Księżnej Anny Mazowieckiej w celu upamiętnienia jej zasług dla rozwoju miasta. We wschodniej części miasta, przy drodze na Białystok, wznosi się neogotycki kościół parafialny pw. Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny. Wybudowany został w latach 1885-1893 przez Władysława Czosnowskiego, według projektu architektów Feliksa Nowickiego i Bronisława Szmidta. Wcześniej w parafii, erygowanej już w 1421 r., istniało kilka kościołów drewnianych. Jeden z nich, wzniesiony w latach 1796-1801, znajduje się w parafii Dąbrowa (ponoć był sprzedany), w dekanacie mławskim. Dziś w ogrodzie plebańskim, w miejscu ołtarza głównego tego drewnianego kościoła stoi kamienny krzyż z 1894 r. Obecny kościół ma nową posadzkę i ołtarz marmurowy wybudowany pod koniec lat dziewięćdziesiątych XX w. W ołtarzu głównym znajduje się rzeźba Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny z końca XIX w., zaś w bocznych ołtarzach – w kaplicy malowany na desce na przełomie XVII i XVIII w. obraz Matki Boskiej z Dzieciątkiem, a w nawie obraz św. Mikołaja Biskupa z pierwszej połowy XIX w. W kościele podziwiać możemy barokową, drewnianą chrzcielnicę z pierwszej połowy XVIII w. Przed kościołem stoi figura Matki Boskiej, a nad portalem widzimy rzeźbę Chrystusa z Krzyżem i napisem: „W górę serca”. Obok kościoła rośnie, posadzony w 1919 r. „Dąb Wolności”, a w jego pobliżu postawiono obelisk upamiętniający odzyskanie niepodległości. Na skwerze, pomiędzy ulicami Partyzantów a 3 Maja, u zbiegu ulicy Jagiellońskiej, stoi pomnik poświęcony żołnierzom, partyzantom i wszystkim poległym za wolność ojczyzny w walce z hitlerowskim najeźdźcą w latach 1939-1945, nazywany przez mieszkańców „Ostrowską Nike”. Pomnik został odsłonięty w 1960 r., a zaprojektował go urodzony w Ostrowi Mazowieckiej artysta-rzeźbiarz, Karol Tchorek. Nad głową Nike znajdują się litery PW – symbol Polski Walczącej. Obok ratusza przy placu Księżnej Anny Mazowieckiej głaz upamiętniający 18. Pułk Artylerii Lekkiej, stacjonujący tu w latach 1922-1939. Pułk przypomina też dzielnica miasta, dawniej zwana Legionowem, a obecnie Komorowem, z budynkami koszar, szkoły podchorążych piechoty (przeniesionej tutaj z Warszawy), kościoła i klubu garnizonowego. Warto zwrócić uwagę na drewnianą kaplicę cmentarną pod wezwaniem św. Zofii, wybudowaną około 1830 r. jako kaplica grobowa Zofii z Przyjemskich Franciszkowej Barzykowskiej, burgrabiny łomżyńskiej, położoną w południowej części cmentarza parafialnego. W szczycie fasady kaplicy umiesczona jest osiemnastowieczna rzeźba Chrystusa Ukrzyżowanego. Warto też wiedzieć, że od stawu miejskiego w Ostrowi Mazowieckiej do Broku, do plaży nad Bugiem biegnie szlak rowerowy imienia Wojciecha Bogumiła Jastrzębowskiego. Szlak prowadzi między innymi przez lasy, na ostatnim odcinku wśród pól, a na ostatnim odcinku drogą wojewódzką z Małkini do Broku. Źródło: „Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich”, t. 7, Warszawa 1888; „Katalog zabytków sztuki w Polsce”, t. 10, z. 12, Warszawa 1974; Mieczysław Bartniczak, „Ze starych i nowych dziejów Ostrowi Mazowieckiej. Nazwa, herb i geneza miasta”, „Ziemia 1972”; „Atlas Historyczny Polski”, Warszawa–Wrocław 1985; „Dzieje Mazowsza do 1526 r.”, red. A. Gieysztor, H. Samsonowicz, Warszawa 1994; „Leksykon miast polskich” pod red. Jerzego Kwiatka i Teofila Lijewskiego, Warszawa 1998 Internet: http://www.ostrowmaz.pl; http://www.wnmp.ostrow-maz.pl/