Wieś Poręba

Dwa sołectwa – Porębę Średnią i Porębę-Kocęby – łączy i tradycja, i współczesność. Historycznie stanowiły jedną, czynszową wieś biskupów płockich. Właśnie owi biskupi poprzez przywileje nadali włościanom w drugiej połowie XVIII w. (rozpoczęli jeszcze przed Konstytucją 3 Maja) grunty na własność, zezwolili na ścinanie drzew na barcie i na cele budowlane. Pozwolili także polować w lasach biskupich, z wyłączeniem polowań na grubego zwierza. Włościanie byli zwolnieni z podatków, szarwarków (robót pańszczyźnianych przy drogach i mostach, później – opłat na ich utrzymanie) i dziesięciny. Płacili natomiast czynsz. To rozwiązanie spowodowało, że wieś szybko się bogaciła i stawała nowoczesna. Już w 1823 r. gospodarze mieszkający w 57 domach posiadali łącznie 67 koni, 67 wołów, 87 krów, 69 jałówek i 107 świń. W roku 1858 założono we wsi szpital i szkołę. Powstały osady kowalska i komornicza. W 1921 r. wieś rozdzielono na Porębę Średnią i Porębę-Kocęby. Mieszkańców łączyła parafia z kościołem pod wezwaniem św. Barbary. Parafia powstała stosunkowo wcześnie; erygowana była w 1639 r. przez biskupa płockiego Stanisława Łubieńskiego, który rok wcześniej ufundował tu drewniany kościół. W roku 1775 kościół uległ zniszczeniu. Następny, murowany, został zbudowany w 1780 r. z fundacji biskupa Michała Poniatowskiego. Kościół ten został spalony przez ustępującą armię niemiecką, ocalał jedynie ołtarz główny. Świątynia został jednak odbudowana ze składek parafian. Jest jednonawowa i ma dwie wieże od frontu. W kościele znajduje się jedna z najpiękniejszych drewnianych rzeźb Mazowsza. Jest to umieszczona w bocznym ołtarzu gotycka rzeźba Matki Boskiej, pochodząca z połowy XIV w. W kościele znajduje się też pięknie zdobiona ambona z połowy XVII w. i tron biskupi z tego samego okresu. Lechosław Herz przypuszcza, że ambona i tron zostały tu przekazane z Broku. Współcześnie parafia kontynuuje tradycje działań patriotycznych zapoczątkowane przez ks. Jerzego Dąbrowskiego. Ten żołnierz podziemia, potem więzień Dachau, następnie kapelan Polskich Sił Zbrojnych, za co był więziony, przybył do Poręby w 1960 r. W roku 1963 dzięki jego staraniom powstała białą kapliczka grobowa, stojąca po wschodniej stronie kościelnego ogrodzenia. W kaplicy znajduje się tablica z napisem: Płk. Karolowi Frycze komendantowi Puszczy Białej i jego podkomendnym w hołdzie potomni 1863–1963. Młody pułkownik dowodził oddziałami powstańczymi w Puszczy Białej. Ranny w czasie bitwy w uroczysku Bykowce został przeniesiony do Poręby, gdzie zmarł. Kiedy umierał miał 33 lata. Należał do grupy przygotowującej powstanie i od początku uczestniczył w jego walkach. Ciekawostką jest to, że jego imię i nazwisko znajduje się także na cmentarzu w Warszawie, na starych Powązkach, w grobowcu Gustawa Fritsche (1838–1891), lekarza kolei wiedeńskiej, jednego z twórców kolonii letnich dla dzieci z najuboższych rodzin. Jego grób jest jednocześnie grobem symbolicznym jego dwóch synów poległych w czasie powstania styczniowego: Ludwika i właśnie płk. Karola. Obecny proboszcz parafii św. Barbary odnowił kaplicę, a także patronował powstaniu Izby Pamięci pierwszego partyzanta drugiej wojny światowej mjr. Henryka Dobrzańskiego „Hubala” oraz murala upamiętniającego przejazd jego „Oddziału Wydzielonego Wojska Polskiego” przez Porębę. Źródło: Lechosław Herz, „Podróże po Mazowszu”, Warszawa 2016; M. Moczulski i W. Wojasiewicz, „Stacya Stare Powązki”, Warszawa 2011; Obwieszczenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 4 sierpnia 2015 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części, DzU 2015, poz. 1636 Internet: http://www.wizna1939.eu/