Radzymin

Miasto Radzymin położone jest około 26 kilometrów na północny wschód od Warszawy. Słynne jest m.in. z walk w sierpniu 1920 r., kiedy to pod Radzyminem wojska polskie powstrzymały nawałnicę Armii Czerwonej. W mieście znajduje się cmentarz, na którym pochowano polskich żołnierzy poległych wówczas i we wrześniu 1939 r. W późniejszym okresie II wojny światowej pomiędzy Radzyminem a Wołominem toczyły się walki radzieckich i niemieckich wojsk pancernych. W bitwie, która rozpoczęła się w końcu lipca 1944 r. brało udział 1100 czołgów, a zwycięstwo odniosły siły niemieckie. Radzymin w pierwszych zapisach historycznych z 1406 r. nosił nazwę Radzimino. Prawa miejskie otrzymał w 1475 r. Był miastem prywatnym, którego właściciele zmieniali się często. Na rozwój życia gospodarczego istotny wpływ miały tutejsze pokłady gliny ceramicznej, niezbędnej dla rozwoju cegielni. W końcu XIX w. do Radzymina doprowadzono z Warszawy kolejkę wąskotorową, co znakomicie przyczyniło się do rozwoju i wzbogacenia miasta. Zachowany został historyczny układ przestrzenny miasta z kwadratowym rynkiem, pośrodku którego stoi pomnik Tadeusza Kościuszki. Przy rynku – nazwanym jego imieniem – znajduje się pokolegiacki, klasycystyczny kościół parafialny pw. Przemienienia Pańskiego. Zbudowany został w latach 1773-1780, prawdopodobnie według projektu architekta Jana Chrystiana Kamsetzera. Obok kościoła znajduje się dzwonnica z tego samego okresu. Wśród zabytków Radzymina na uwagę zasługuje szkoła wybudowana w stylu klasycystycznym w latach 1843-1844 według projektu architekta Antoniego Corazziego z funduszów Ministerstwa Oświaty Królestwa Polskiego. Znalazł w niej swoją siedzibę Instytut Nauczycieli Elementarnych. Warto zwrócić uwagę na szpital z ok. 1830 r. projektu architekta Henryka Marconiego. Obecnie znajduje się w nim siedziba władz samorządowych miasta i powiatu. Resztki parku krajobrazowego, założonego w XVIII w., otaczające pozostałości pałacu Eleonory Czartoryskiej, przypominają wujenkę (dzisiaj powiedzielibyśmy – ciocię) króla Stanisława Augusta Poniatowskiego. Radzymin zawdzięcza jej postawienie kościoła wraz z dzwonnicą oraz przywilej cotygodniowych, środowych jarmarków. Radzymin był w dużym stopniu zamieszkiwany przez Żydów. Znajdował się tutaj znaczący ośrodek chasydyzmu, stworzony przez Jakowa Arie Gutermana. Właśnie do niego, jako cadyka, przybywali Żydzi z różnych stron Polski. W miejscu, gdzie był kirkut obecnie mieści się park, a o historii tego miejsca przypominają jedynie tablice umieszczone na betonowej podmurówce. Warto też pamiętać, że w Radzyminie w latach 1907-1908 mieszkał laureat literackiej Nagrody Nobla Isaak Beshewis Singer. Źródło: „Katalog zabytków sztuki w Polsce”, t. 10, z. 27, Instytut sztuki Polskiej Akademii nauk, Warszawa 1969; Jan Wnuk, „Radzymin miasto z tradycją i przyszłością”, Radzymin 2000; Lechosław Herz, „Podróże po Mazowszu”, Warszawa 2016 Internet: http://www.radzymin.pl/asp/pl_start.asp?ref=1&typ=13&menu=3&strona=1&schemat=0; http://parafiaradzymin.waw.pl/; https://dobroni.pl/