Cmentarz

Pierwsze wzmianki o kościele w Sobikowie odnotowano w przekazach historycznych już w 1437 r. W pierwszych latach XVII w. biskup poznański Wawrzyniec Goślicki (kościół ten przynależał wtedy do dekanatu wareckiego diecezji poznańskiej, a współcześnie należy do dekanatu czerskiego archidiecezji warszawskiej) w protokole z wizytacji opisał kościół jako drewnianą budowlę pod wezwaniem Świętego Krzyża. W roku 1670 wzniesiono tu nową świątynię, również drewnianą. Obecny murowany kościół pw. św. Stanisława Biskupa Męczennika wybudowany został, w miejscu poprzedniego, w roku 1950 według projektu architekta Czesława Duchnowskiego. Wokół kościoła usytuowany jest cmentarz, założony jeszcze w XV w., który warto zobaczyć. Ciała zmarłych grzebano w Polsce wokół kościołów (w Grecji i w Rzymie cmentarze były zakładane poza murami miast) jeszcze do końca XVIII w. Zwyczaj ten został wprowadzony przez chrześcijan prawdopodobnie w XI w., zmarli mieli być bowiem chowani w miejscu poświęconym. Jednakże w wieku XVIII, ze względów sanitarnych (z braku miejsca ciała zmarłych grzebano w kilku warstwach, z których ostatnia była blisko pod powierzchnią ziemi, co mogło być źródłem epidemii), zaczęto wydzielać tereny na pochówek poza obrębem danej miejscowości. Na nieczynnym już, a założonym w 1770 r. cmentarzu przykościelnym, znajduje się między innymi neogotycki nagrobek Maryanny Łaszczowej ze Skorupskich i jej matki zmarłej w 1824 r. W roku 1870 pochowano tu pedagoga i pisarza historycznego Felicjana Antoniego Kozłowskiego, a dwanaście lat wcześniej jego żonę, Ludwikę. Felicjan Antoni Kozłowski, magister nauk i sztuk pięknych, absolwent Uniwersytetu Warszawskiego, zanim kupił majątek w Czaplinku za wygraną na loterii krajowej, był nauczycielem w Szkole Wojewódzkiej Praktyczno-Pedagogicznej w Warszawie, przy ulicy Leszno, a w 1833 r., po reorganizacji szkolnictwa, w Gimnazjum Gubernialnym (wcześniej Liceum Warszawskie). Wykładał język i literaturę łacińską i grecką, historię powszechną i polską, a także statystykę. Nie dość tego, przełożył trzy dialogi Platona: „Apologię”, „Kriton” i „Fedon”, które ukazały się drukiem w 1845 r wraz ze wstępem poświęconym dziełom i filozofii Platona. Jest też autorem książki „Dzieje Mazowsza za panowania pierwszych Piastów”, wydanej nakładem Orgelbranda w roku 1858. Na cmentarzu tym pochowano też we wspólnej mogile ciała miejscowej ludności i żołnierzy szwedzkich, którzy zginęli w czasie wycofywania się w kierunku Warszawy, po nieudanym oblężeniu Jasnej Góry w 1655 r. O tym „cmentarzu w polu” tak napisał konserwator zabytków miasta stołecznego Warszawy, Feliks Ptaszyński: Cmentarz parafialny w Sobikowie posiada wartość historyczną. Został założony na przełomie XVIII i XIX wieku. Najstarszym zabytkiem znajdującym się na tym cmentarzu jest kolumna zakończona obeliskiem z piaskowca z datą 1747 roku. Wartość zabytkową i artystyczną posiadają cmentarne płyty, nagrobki i krzyże żeliwne. Ochronie podlega Miejsce Pamięci Narodowej – mogiła 14 żołnierzy rozstrzelanych przez hitlerowców we wrześniu 1939 roku. Na cmentarzu znajduje się cenny starodrzew. Oprócz cmentarza przykościelnego godna uwagi jest stojąca od strony południowej kościoła drewniana dzwonnica, o konstrukcji ramowo-słupowej i ścianach pobitych gontem, z czterospadowym dachem. Została wpisana do rejestru zabytków w roku 1956 jako wybudowana w 1670 r. Natomiast w różnych publikacjach podawane jest, że wzniesiona została w XVIII w. Wędrując po starych cmentarzach mamy szansę zobaczyć unikalne przykłady sztuki kamieniarskiej i kowalstwa artystycznego, a także swoistej poezji nagrobkowych inskrypcji. Milczące cmentarze mówią o wiele więcej niż mogłoby się wydawać. Źródło: Jan Łukaszewicz, „Krótki opis historyczny kościołów parochialnych, kościółków, kaplic, klasztorów, szkółek parochialnych, szpitali i innych zakładów dobroczynnych w dawnej diecezji poznańskiej”, t. 3, Poznań 1863 (Wielkopolska Biblioteka Cyfrowa); „Encyklopedia Powszechna”, t. 15, nakładem S. Orgelbranda, Warszawa 1864; „Katalog zabytków sztuki w Polsce”, t. 10, z. 14, Warszawa 1962; „Polski słownik biograficzny”, t. 15, Wrocław – Warszawa – Kraków 1970; Tomasz Mróz, „Felicjan Antoni Kozłowski (1805–1870) – pierwszy tłumacz dialogów Platona na język polski”, „Archiwum Historii Filozofii i Myśli Społecznej” 2011, nr 56, ss. 33–52; „Rejestr zabytków nieruchomych województwa mazowieckiego” – stan na 31 grudnia 2016 r. Internet: http://sobikow.parafia.info.pl; http://www.gorakalwaria.info; http://www.nid.pl/pl/Informacje_ogolne/Zabytki_w_Polsce/rejestr-zabytkow/zestawienia-zabytkow-nieruchomych/; http://cmentarium.sowa.website.pl/; http://razemdlagory.pl/solectwo-sobikow/