Sochaczew

Sochaczew to historyczne i ciekawe miasto, ważny ośrodek gospodarczy i jeden z kluczowych węzłów komunikacyjnych w Polsce. Przez Sochaczew przebiegają droga krajowa nr 92 i międzynarodowa trasa kolejowa Berlin-Warszawa-Moskwa. Miasto jest rozpostarte nad Bzurą, lewym dopływem Wisły. W jego granicach Bzurę zasilają swoimi wodami Utrata i Pisia. Na wodach tych rzek znajdowały się młyny, z których jednym z najstarszych i najciekawszych na ziemi sochaczewskiej jest młyn Repsz w Chodakowie – dzisiaj dzielnicy Sochaczewa. Centralnym punktem miasta jest rynek, na którym znajduje się kościół z lat 60. XX w. i ratusz, nawiązujący do poprzedniego w tym miejscu, klasycystycznego, z pierwszej połowy XIX w. Z tego samego okresu są kramnice z podsieniami, dawniej pełniące rolę jatek. Zwracający uwagę pomnik-sarkofag stoi w miejscu, w którym znajdował się dawniej klasztor Benedyktynów. To w tym klasztorze zmarł w 1138 r. Bolesław III Krzywousty, książę polski w latach 1102–1138, co zapisano w „Roczniku świętokrzyskim nowym” (XIV–XVI w.). Przyciągające wzrok, na wysokim, prawym brzegu Bzury ruiny, to pozostałości po zamku książąt mazowieckich z XIV–XV w. Być może właśnie w nim, a może na terenie miasta (Sochaczew posiada prawa miejskie od ok. XIII w.) spisano prawa mazowieckie. Zamek miał mury zewnętrzne, chronił go też wał ziemny i fosa. W środku zabudowa była drewniana. Mieszkający tu kasztelan sochaczewski wchodził w skład Rady Królewskiej. Zamek, znajdujący się w miejscu wcześniej istniejącego tu grodu, chronił przeprawę przez rzekę i szlaki handlowe. Miasto w XVI i XVII w. było znaczącym ośrodkiem gospodarczym, a na Bzurze pracował wielki młyn. Do tych tradycji ekonomicznych nawiązują zakłady przemysłowe, w tym Zakłady Tworzyw Sztucznych Boryszew-ERG (produkujące między innymi znane płyny niezamarzające do chłodnic samochodowych Borygo®) oraz wytwarzający konstrukcje stalowe, zbiorniki i rurociągi „Energomontaż Północ”. W dzielnicy Trojanów, poza późnobarokowym kościołem z XVII w., znajduje się, położony obok cmentarzyska całopalnego z epoki żelaza, współczesny cmentarz wojenny (przy Al. 600-lecia). Pochowano w nim 3 639 polskich żołnierzy, którzy zginęli w tej okolicy, w jednej z największych bitew września 1939 r. Bitwa, w której ze strony polskiej brały udział armie „Poznań” i „Pomorze” jest upamiętniona w znajdującym się w budynku ratusza Muzeum Ziemi Sochaczewskiej i Pola Bitwy nad Bzurą. Specjalne gabloty poświęcone są poległym w tej bitwie generałom – Mikołajowi Bołtuciowi, Stanisławowi Grzmot-Skotnickiemu i Franciszkowi Władowi oraz kapitanowi Głowackiemu, dowodzącemu w Raszkach baterią, która zniszczyła m.in. 22 niemieckie czołgi. Jedną ze współczesnych atrakcji Sochaczewa jest Muzeum Kolejki Wąskotorowej oraz znajdujące się niedaleko: Żelazowa Wola, Puszcza Kampinoska oraz pierwszy na świecie spawany most na Słudwi. Warto wiedzieć, że w Sochaczewie jest sześć drzew – pomników przyrody, w tym trzy dęby szypułkowe, z których największy ma 25 m wysokości i 465 cm w obwodzie (park, ul. Głowackiego 1), oraz objęta ochroną około dwukilometrowa aleja lipowa (z dominującym w drzewostanie gatunkiem lipy drobnolistnej) rozpoczynająca się w pobliżu stadionu sportowego w dzielnicy Chodaków, a kończąca przy dworku Chopina w Żelazowej Woli. Źródło: „Encyklopedia Powszechna”, t. 23, Warszawa 1866; Jerzy Kwiatek, Teofil Lijewski, „Leksykon miast polskich”, Warszawa 1998; „Katalog zabytków sztuki w Polsce”, t. 10, z. 24, Warszawa 1970; Lechosław Herz, „Mazowsze”, Warszawa 2000; Lechosław Herz, „Puszcza Kampinoska. Przewodnik”, Pruszków 2002; Rozporządzenie nr 18 Wojewody Mazowieckiego z dnia 31 lipca 2009 r. w sprawie ustanowienia pomników przyrody położonych na terenie powiatu sochaczewskiego Internet: http://encyklopedia.pwn.pl; https://e-sochaczew.pl; https://www.mazowieckie.pl