Muzeum Kolejki Wąskotorowej

Kolejkę wąskotorową w Sochaczewie uruchomiono w roku 1921 w celu dowozu drewna z Puszczy Kampinowskiej potrzebnego do odbudowy zrujnowanego w czasie wojny miasta. Wykorzystano do jej budowy materiały z rozbiórki jednej linii dawnej, niemieckiej kolei polowej, a następnie połączono z przebudowaną linią drugiej kolejki, leśnej, prowadzącej przez puszczę do przystani nad Wisłą. W 1922 roku otwarto dla komunikacji publicznej odcinek z Tułowic do Sochaczewa, a następnie w 1924 r. poprowadzono odnogę w stronę Wyszogrodu, do wsi Kamion. Ten układ torowy kolei zachował się do dzisiaj – ma on długość ponad 32 km, pięć stacji i dziewięć przystanków osobowych. W latach 1922-1930 kolei tę nazwano Sejmikową Kolejką Wąskotorową w Sochaczewie, a w latach 1930-1939 zmieniono nazwę na Powiatową Kolej Sochaczewską. W czasie kampanii wrześniowej w roku 1939, podczas bitwy nad Bzurą, Sochaczew i jego okolice uległy bardzo poważnym zniszczeniom, z wyjątkiem kolei, która „nie odniosła wielkich zniszczeń”. Od roku 1949 kolei nosiła nazwę Sochaczewska Kolej Dojazdowa. Jej działalność zakończono w 1984 r. Dwa lata po zamknięciu kolei, w dawnej jej siedzibie powiatowej, a zarazem stacji w Sochaczewie, uruchomiono ciekawe muzeum, będące oddziałem Muzeum Kolejnictwa w Warszawie. W ubiegłych wiekach kolejki wąskotorowe – z rozstawie szyn 750 mm – odgrywały istotną rolę w przewozie osób, ale przede wszystkim w przewozie towarowym. Dzisiaj ciekawią i wzruszają. W Sochaczewie znajdują się 163 jednostki wąskotorowego taboru kolejowego – jest to największy tego typu zbiór w Europie. Zobaczyć tu możemy różnego typu lokomotywy, wagony (np. wagon pasażerski ostatniej w Polsce kolei konnej Rudka – Mrozy), wyposażenie dawnych stacji i taboru, a także urządzenia służące organizacji ruchu kolejowego. Dzisiaj zdumiewają w tych wagonach tak zwane kozy, czyli piecyki, które ogrzewały wagony osobowe. Z Sochaczewa można obecnie przejechać się taką kolejką do Puszczy Kampinoskiej, organizowane są bowiem przejazdy turystyczne pociągiem Retro. Na 18 km trasie, jadąc niespiesznie (ok. 20km/h) pociągiem (który do 2017 r. prowadziła lokomotywa spalinowa produkcji rumuńskiej Lxd2-342), można podziwiać trasę wzdłuż Bzury; zobaczyć kościół obronny w Brochowie i zwiedzić fragment Puszczy Kampinoskiej. W programie jest też piknik na polanie w Osadzie Puszczańskiej nad kanałem Łasica w Tułowicach. Od 2017 r. pociąg Retro zyska dodatkową atrakcję – będzie prowadzony przez świeżo odrestaurowany parowóz polskiej produkcji z 1929 roku (typ Wilno - Px29-1704). Jako ciekawostkę warto wspomnieć fakt, że ta właśnie lokomotywa „wystąpiła” w 5 odc. serialu Alternatywy 4 i dość długo stanowiła atrakcję na warszawskim Ursynowie. Stałe ekspozycje Muzeum dokumentują historię Sochaczewskiej Kolei Dojazdowej, a ekspozycje czasowe mają rozmaitą tematykę, najczęściej jednak powiązaną z szeroko pojętym kolejnictwem. Organizowane są też konkursy i specjalne lekcje muzealne dla młodzieży szkolnej. Pociąg Retro kursuje w każdą sobotę w miesiącach od kwietnia do października, a także w każdą środę i niedzielę w lipcu oraz w sierpniu bez względu na liczbę osób, które zakupiły bilety na przejażdżkę pociągiem. Muzeum jest otwarte od wtorku do niedzieli, w godz. 9-16. W środę wstęp jest bezpłatny. Źródło: Jerzy Kwiatek, Teofil Lijewski, „Leksykon miast polskich”, Warszawa 1998; Lechosław Herz, „Puszcza Kampinoska. Przewodnik”, Pruszków 2002; Judyta Kurowska-Ciechańska, Ariel Ciechański, „Koleje”, Warszawa 2007