Wieś Wierzbica

W latach 1469-1870 Wierzbica była miastem należącym do klasztoru cystersów w Wąchocku. Z ich klasztoru pochodzi też najstarszy dokument o Wierzbicy z 1198 r. Odnotowano w nim postawienie drewnianego kościoła pod wezwaniem św. Idziego. Wierzbica była znaczącą osadą. W roku 1229 odbył się w niej zjazd, w którym księżna Grzymisława ze swoim synem Bolesławem spotkała się z Konradem Mazowieckim. Oficjalnie lokacja osady odnotowana została w roku 1414 w Radomiu. Prawa miejskie Wierzbicy 12 lipca 1469 r. nadał, na tak zwanym prawie magdeburskim, król Kazimierz Jagiellończyk. Wierzbica otrzymała też prawo do cotygodniowego targu w sobotę i do trzech jarmarków w roku. Później, od wieku XVII miasto przeżywało okres stagnacji, na który wpływ miały również liczne pożary. W wieku XVIII powstała w Wierzbicy garbarnia i olejarnia. Był też tu młyn wiatrakowy. Z dawnej zabudowy zachowały się w Wierzbicy drewniane domy oraz charakterystyczny trójkątny układ rynku. Obecny kościół w Wierzbicy, pod wezwaniem św. Stanisława Biskupa i Męczennika (dawny drewniany pw. św. Idziego spłonął), wybudowany został 1709 r. z inicjatywy cystersów. Kościół jest murowany, otynkowany, a przy kolejnej przebudowie zyskał neoklasycystyczny klasztor. Obok kościoła stoi dzwonnica i plebania z 1845 r. Cmentarz w Wierzbicy pochodzi z XIX w., znajduje się tu również cmentarz epidemiczny z 1831 r., a dawniej istniał cmentarz żydowski, kirkut. Z Wierzbicy pochodzą znani sportowcy: Włodzimierz Zieliński - złoty medalista olimpijski w zapasach (Atlanta 1996) i Jacek Zieliński - czołowy piłkarz Legii Warszawa (trzykrotny mistrz Polski i trzykrotny zdobywca Pucharu Polski). W 2004 r. w nieczynnym kamieniołomie na obrzeżach Wierzbicy dokonano niezwykle ciekawego odkrycia paleontologicznego. Znaleziono ślady pterozaurów, utrwalone ok. 155 mln. lat temu w mulastym brzegu rozciągającego się tu wówczas morza jurajskiego. Granica prehistorycznego oceanu przebiegała wzdłuż linii, którą wyznaczają obecnie miejscowości takie jak Ożarów, Bałtów, Wierzbica i Przysucha – jest to teren bardzo bogaty w ślady po prehistorycznej faunie i florze. Pterozaury to pierwsi znani, latający przodkowie współczesnych ptaków. Nie miały piór, lecz skórzaną błonę lotną. Na ziemi poruszały się niezdarnie, podpierając się przednimi kończynami i skrzydłami. Żywiły się owadami, małymi skorupiakami i rybami. Te z Wierzbicy były niewielkie, ich skrzydła miały rozpiętość do 1 m. Jednak ich następcy, których szczątki odnajduje się głównie w Ameryce Północnej, byli o wiele więksi – ich skrzydła rozpościerały się nawet na 12 m! Były to największe latające zwierzęta o jakich wiemy. Kiedy pterozaury dreptały po jurajskiej plaży w pobliżu Wierzbicy panował tu zupełnie inny klimat – było ciepło i wilgotno, średnia temperatura wynosiła ok. 30 stopni. Ślady pterozaurów odnaleziono w Europie tylko w jeszcze jednym miejscu, jest to więc szczególne znalezisko. Niestety, nie jest ono właściwie wyeksponowane, gdyż plany utworzenia w tym miejscu geoparku nie mogą doczekać się realizacji. Zabezpieczony i przebadany przez naukowców blok skalny ze śladami pterozaura znajduje w budynku zarządzanym przez Urząd Miejski w Przysusze. Źródło: „Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich”, t. 13, Warszawa 1893; „Katalog zabytków sztuki w Polski”, t. 3, z. 10, Instytut Sztuki Polskiej Akademii Nauk, Warszawa 1961; Janusz Petz, „Wierzbickie pterozaury”, „Echo Dnia Radomskie”, 16 lutego 2006 r.; Internet: http://www.wierzbica.pl/; http://www.echodnia.eu/radomskie/artykuly-archiwalne/art/8237620,wierzbickie-pterozaury,id,t.html