Zakroczym

Pierwsze wzmianki o Zakroczymiu pochodzą z drugiej połowy XI wieku. Miał on wtedy należeć do klasztoru benedyktynów z Mogilna. To tutaj książęta mazowieccy zawarli porozumienie z wielkim mistrzem Dietrichem von Altenburgiem o współpracy: gdyby król Polski Kazimierz Wielki chciał włączyć ziemie Mazowsza do Polski, Krzyżacy obiecywali pomoc militarną dla Siemowita II i Trojdena, dwóch prawnuków Konrada Mazowieckiego, w walce o niezależność. W końcu doszło jednak do włączenia Księstwa Mazowieckiego do Rzeczypospolitej w 1526 roku , a miasto stało się stolicą Ziemi Zakroczymskiej. Tutaj odbywały się sejmiki, na których m.in. wybierano dwóch posłów na sejm walny. Miasto z racji swego położenia - powyżej przeprawy przez Wisłę - było wielokrotnie niszczone. W XVII i XVIII wieku zrobili to Szwedzi, w 1793 roku - Rosjanie, w czasie zaś II wojny światowej - Niemcy. W 1945 roku zniszczenia miasta oceniono na 78 procent. Zakroczym był włączony w pierścień obrony Twierdzy Modlin, zbudowany przez Rosjan w latach 1883-88 Fort I leży na północ od centrum miasta. Jego zadaniem było zamknięcie zachodniego odcinka twierdzy. W czasie I wojny światowej nie atakowany, ciężkie walki toczyły się natomiast o niego w 1939 roku. Oblężenie Twierdzy Modlin trwało ponad dwa tygodnie, od 14 do 29 września. W czasie zawieszenia broni na czas rozmów kapitulacyjnych Niemcy z Dywizji SS "Kempf" rozstrzelali ok. 500 żołnierzy i 100 mieszkańców Zakroczymia. W Forcie I Niemcy zorganizowali obóz przejściowy dla wywożonych mieszkańców Warszawy. Na terenie fortu mieści się tablica upamiętniająca "uratowanie od zagłady hitlerowskiej w 1944 roku 12 tysięcy Polaków przez mieszkańców Zakroczymia i okolic". Fort służył po wojnie jako zakład przetwórstwa owoców, zbudowano więc na jego terenie sporo niszczejących obecnie budynków. Jego główna substancja wciąż jest jednak w niezłym stanie. Można zwiedzać z przewodnikiem. Na terenie Zakroczymia znajdują się dwa zabytkowe obiekty sakralne: kościół gotycko-renesansowy p.w. Podwyższenia Świętego Krzyża oraz barokowy kościół św. Wawrzyńca i klasztor kapucynów. Ten pierwszy powstał w XVI wieku, ale przebudowy z XVII i XIX wieku pozbawiły go pierwotnego kształtu. Zniszczony we wrześniu 1939 roku, został odbudowany dopiero po wojnie, według projektu Stefana Putowskiego. Stojąca na skarpie wiślanej budowla została wzniesiona z cegły, a w murach widać też polne kamienie, kule armatnie, a nawet koło młyńskie. W ołtarzu głównym XVII wieczny obraz Matki Bożej z Dzieciątkiem. Zespół klasztorny kapucynów powstał w latach 1757-65. Wielokrotnie niszczony (m.in. w czasie wojen napoleońskich, powstania listopadowego, dwukrotnie w czasie II wojny światowej, zawsze odbudowywany. W ołtarzu głównym obraz "Męczeństwo św. Wawrzyńca" pędzla Szymona Czechowicza. Źródła: "Atlas historyczny Polski: Mazowsze w II połowie XVI wieku, cz.2 komentarze i indeksy" red. Władysław Pałucki, Warszawa, 1973 Jerzy Kwiatek "Polska. Urokliwy świat małych miasteczek" Warszawa, 2002