Łużowa Góra

Jedną z najwyższych (100,6 m n.p.m.) i najlepiej zachowanych klasycznych wydm parabolicznych Puszczy Kampinoskiej jest Łużowa Góra. Wysokość względna 20 m. Uważana była do niedawna za najwyższy punkt Puszczy Kampinoskiej; wyższe wzniesienie znajduje się w pobliskim Opaleniu. Na wydmie i otaczających ją piaszczystych terenach uroczyska młody bór sosnowy. Starsze sosny wycięli hitlerowcy m.in. na budowę lotniska w Bielanach. Na południowym ramieniu wydmy, stykającym się bezpośrednio z kompleksem bagna Łuże, odkryto najstarsze ślady osadnictwa w KPN. Znaleziono tam m.in. pozostałości obozowiska i kamienne narzędzia (drapaki, rylce) z okresu mezolitu. Z epoki brązu pochodzą fragmenty ceramiki, świadczące o istnieniu na tym terenie osady z okresu kultury trzcinieckiej. Odnaleziono też ślady ludzkich domostw pochodzących z czasów kultury łużyckiej. W latach trzydziestych XX wieku na terenie Łużowej Góry zaplanowano budowę letniska miejskiego pod nazwą Pogórze Leśne. Sporządzono plan, przeprowadzono parcelację i zaczęto sprzedaż gruntów. Według projektu Tadeusza Nowakowskiego miało to być osiedle domów jednorodzinnych o powierzchni ogólnej 133 hektarów, z tego 93 hektary miały zostać podzielone na 368 działek. Była to śmiała wizja urbanistyczna z pełnym projektem zabudowy, siecią komunikacyjną, placami, obiektami sportowymi i użyteczności publicznej. Koncepcja nie doczekała się realizacji ani przed wybuchem II wojny światowej, bo wybuchła wojna, ani po jej zakończeniu. Koło Łużowej Góry trudne do odszukania miejsce straceń z lat hitlerowskiej okupacji. Od strony Nadłuża upamiętnione krzyżami miejsca straceń nieustalonej liczby polskich patriotów z października 1942 r; po wojnie ciała zostały ekshumowane na palmirski cmentarz. W nocy z 1 na 2 sierpnia 1944 r. w misie deflacyjnej Łużowej Góry nastąpiła koncentracja żołnierzy powstańczych przed atakiem na lotnisko bielańskie, obsadzone przez żołnierzy hitlerowskich. „Z różnych stron ciągnęły oddziały w stronę Łuż. Przychodzili tu i pojedynczy ludzie. Ustawione wokół wzgórz tej okolicy placówki co chwilę zatrzymywały kogoś z idących (…). Trzeba się było strzec szpiegów – nie było w tym przesady” – tak wspomina tę noc dowódca zgrupowania „Kampinos” Józef Krzyczkowski „Szymon” – „przypomniałem ludziom Pawiak, Szucha, Oświęcim, Majdanek, wspomniałem o pobliskich Palmirach i o tym, że tu na te wzgórza, gdzie stoimy, niemieccy siepacze również przywozili Polaków, by zadawać im śmierć”. Upaństwowienie terenu w 1945 r. i porzucenie pomysłu stworzenia miasta-ogrodu u bram Puszczy Kampinoskiej wydaje się korzystnym rozwiązaniem zarówno dla przyrody, jak i dla mieszkańców Warszawy. Teraz Łużowa Góra oraz pobliskie uroczysko Łuże są obszarami cennymi przyrodniczo, a jednocześnie udostępnionym turystom. Gdyby powstało osiedle, krajobraz całkowicie by się zmienił. Na początku XX wieku okolica ta uchodziła za jedną z najpiękniejszych w Puszczy Kampinoskiej. Niestety na Łużu znacznie obniżył się poziom wód gruntowych, co odbiło się negatywnie na składzie gatunkowym i kondycji tutejszej fauny i flory. Natomiast w czasie II wojny światowej niemiecki okupant wyciął starodrzew na Łużowej Górze, przeznaczając pozyskane drewno m.in. na budowę lotniska w Bielanach. Jednak potencjał przyrodniczy tego miejsca nadal jest ogromny. Co prawda cietrzewie zniknęły stąd w latach sześćdziesiątych XX wieku, ale przetrwało wiele cennych, rzadkich i chronionych gatunków roślin. Gdy powstał Kampinoski Park Narodowy, w jego granicach znalazła się także Łużowa Góra. Mimo że wydmę objęto ochroną prawną, destrukcyjny wpływ na przyrodę nie ustał. Lechosław Herz w przewodniku po Puszczy Kampinoskiej napisał: „Żadne inne z kampinoskich uroczysk nie jest tak bardzo związane z Warszawą i tak bardzo przez warszawiaków dewastowane”. Teraz z satysfakcją można obserwować, jak środowisko naturalne się odradza, jednak potrzeba jeszcze wiele pracy i czasu, aby obszar ten na nowo stał się perłą przyrody. W latach sześćdziesiątych XX wieku na północnym ramieniu wydmy Łużowa Góra rozpoczęto budowę obiektów, które miały być bezpieczną kwaterą dla dowództwa Układu Warszawskiego na wypadek wojny atomowej. Prace kontynuowano do późnych lat osiemdziesiątych. Powstał wówczas kompleks trzech budowli połączonych ze sobą podziemnymi korytarzami, znany jako Zapasowe Dowództwo Układu Warszawskiego, Atomowa Kwatera Dowodzenia albo Kompleks 7215. W trakcie budowy miejsce to odwiedziły ważne osobistość, m.in. gen. Wojciech Jaruzelski i radziecki marszałek Wiktor Kulikow. Z końcem zimnej wojny, w latach dziewięćdziesiątych obiekty te przestały być potrzebne wojsku. W 2003 roku przekazano je Kampinoskiemu Parku Narodowemu. Niszczejące budynki stały się zagrożeniem dla ludzi, którzy pojawiali się tu nielegalnie. Dlatego w ramach projektu „Łużowa Góra” nadziemne obiekty powojskowe rozebrano. W ich miejsce odtworzono siedlisko rzadkich i cennych muraw napiaskowych. Natomiast podziemny budynek halowy przysposobiono do hibernujących tu nietoperzy, znacznie poprawiając im warunki życia. Źródła: Lechosław Herz „Przewodnik po Puszczy Kampinoskiej”, Sport i Turystyka 1989 Lechosław Herz „Puszcza Kampinoska”, Rewasz 2017 Karol Kram „Łużowa Góra”, Kampinoski Park Narodowy 2020. Jedną z najwyższych (100,6 m n.p.m.) i najlepiej zachowanych klasycznych wydm parabolicznych Puszczy Kampinoskiej jest Łużowa Góra. Wysokość względna 20 m. Uważana była do niedawna za najwyższy punkt Puszczy Kampinoskiej; wyższe wzniesienie znajduje się w pobliskim Opaleniu. Na wydmie i otaczających ją piaszczystych terenach uroczyska młody bór sosnowy. Starsze sosny wycięli hitlerowcy m.in. na budowę lotniska w Bielanach. Na południowym ramieniu wydmy, stykającym się bezpośrednio z kompleksem bagna Łuże, odkryto najstarsze ślady osadnictwa w KPN. Znaleziono tam m.in. pozostałości obozowiska i kamienne narzędzia (drapaki, rylce) z okresu mezolitu. Z epoki brązu pochodzą fragmenty ceramiki, świadczące o istnieniu na tym terenie osady z okresu kultury trzcinieckiej. Odnaleziono też ślady ludzkich domostw pochodzących z czasów kultury łużyckiej. W latach trzydziestych XX wieku na terenie Łużowej Góry zaplanowano budowę letniska miejskiego pod nazwą Pogórze Leśne. Sporządzono plan, przeprowadzono parcelację i zaczęto sprzedaż gruntów. Według projektu Tadeusza Nowakowskiego miało to być osiedle domów jednorodzinnych o powierzchni ogólnej 133 hektarów, z tego 93 hektary miały zostać podzielone na 368 działek. Była to śmiała wizja urbanistyczna z pełnym projektem zabudowy, siecią komunikacyjną, placami, obiektami sportowymi i użyteczności publicznej. Koncepcja nie doczekała się realizacji ani przed wybuchem II wojny światowej, bo wybuchła wojna, ani po jej zakończeniu. Koło Łużowej Góry trudne do odszukania miejsce straceń z lat hitlerowskiej okupacji. Od strony Nadłuża upamiętnione krzyżami miejsca straceń nieustalonej liczby polskich patriotów z października 1942 r; po wojnie ciała zostały ekshumowane na palmirski cmentarz. W nocy z 1 na 2 sierpnia 1944 r. w misie deflacyjnej Łużowej Góry nastąpiła koncentracja żołnierzy powstańczych przed atakiem na lotnisko bielańskie, obsadzone przez żołnierzy hitlerowskich. „Z różnych stron ciągnęły oddziały w stronę Łuż. Przychodzili tu i pojedynczy ludzie. Ustawione wokół wzgórz tej okolicy placówki co chwilę zatrzymywały kogoś z idących (…). Trzeba się było strzec szpiegów – nie było w tym przesady” – tak wspomina tę noc dowódca zgrupowania „Kampinos” Józef Krzyczkowski „Szymon” – „przypomniałem ludziom Pawiak, Szucha, Oświęcim, Majdanek, wspomniałem o pobliskich Palmirach i o tym, że tu na te wzgórza, gdzie stoimy, niemieccy siepacze również przywozili Polaków, by zadawać im śmierć”. Upaństwowienie terenu w 1945 r. i porzucenie pomysłu stworzenia miasta-ogrodu u bram Puszczy Kampinoskiej wydaje się korzystnym rozwiązaniem zarówno dla przyrody, jak i dla mieszkańców Warszawy. Teraz Łużowa Góra oraz pobliskie uroczysko Łuże są obszarami cennymi przyrodniczo, a jednocześnie udostępnionym turystom. Gdyby powstało osiedle, krajobraz całkowicie by się zmienił. Na początku XX wieku okolica ta uchodziła za jedną z najpiękniejszych w Puszczy Kampinoskiej. Niestety na Łużu znacznie obniżył się poziom wód gruntowych, co odbiło się negatywnie na składzie gatunkowym i kondycji tutejszej fauny i flory. Natomiast w czasie II wojny światowej niemiecki okupant wyciął starodrzew na Łużowej Górze, przeznaczając pozyskane drewno m.in. na budowę lotniska w Bielanach. Jednak potencjał przyrodniczy tego miejsca nadal jest ogromny. Co prawda cietrzewie zniknęły stąd w latach sześćdziesiątych XX wieku, ale przetrwało wiele cennych, rzadkich i chronionych gatunków roślin. Gdy powstał Kampinoski Park Narodowy, w jego granicach znalazła się także Łużowa Góra. Mimo że wydmę objęto ochroną prawną, destrukcyjny wpływ na przyrodę nie ustał. Lechosław Herz w przewodniku po Puszczy Kampinoskiej napisał: „Żadne inne z kampinoskich uroczysk nie jest tak bardzo związane z Warszawą i tak bardzo przez warszawiaków dewastowane”. Teraz z satysfakcją można obserwować, jak środowisko naturalne się odradza, jednak potrzeba jeszcze wiele pracy i czasu, aby obszar ten na nowo stał się perłą przyrody. W latach sześćdziesiątych XX wieku na północnym ramieniu wydmy Łużowa Góra rozpoczęto budowę obiektów, które miały być bezpieczną kwaterą dla dowództwa Układu Warszawskiego na wypadek wojny atomowej. Prace kontynuowano do późnych lat osiemdziesiątych. Powstał wówczas kompleks trzech budowli połączonych ze sobą podziemnymi korytarzami, znany jako Zapasowe Dowództwo Układu Warszawskiego, Atomowa Kwatera Dowodzenia albo Kompleks 7215. W trakcie budowy miejsce to odwiedziły ważne osobistość, m.in. gen. Wojciech Jaruzelski i radziecki marszałek Wiktor Kulikow. Z końcem zimnej wojny, w latach dziewięćdziesiątych obiekty te przestały być potrzebne wojsku. W 2003 roku przekazano je Kampinoskiemu Parku Narodowemu. Niszczejące budynki stały się zagrożeniem dla ludzi, którzy pojawiali się tu nielegalnie. Dlatego w ramach projektu „Łużowa Góra” nadziemne obiekty powojskowe rozebrano. W ich miejsce odtworzono siedlisko rzadkich i cennych muraw napiaskowych. Natomiast podziemny budynek halowy przysposobiono do hibernujących tu nietoperzy, znacznie poprawiając im warunki życia. Źródła: Lechosław Herz „Przewodnik po Puszczy Kampinoskiej”, Sport i Turystyka 1989 Lechosław Herz „Puszcza Kampinoska”, Rewasz 2017 Karol Kram „Łużowa Góra”, Kampinoski Park Narodowy 2020.