Zespół pałacowo-parkowy

Otwock Wielki to wieś (ok. 650 mieszkańców) leżąca na południe od Karczewa.

Kazimierz Ludwik Bieliński, marszałek wielki koronny zbudował pałac, który miał być prezentem ślubnym dla żony – Ludwiki z Morsztynów, córki Jana Andrzeja Morsztyna, skarbnika królewskiego i poety, bywalca dworu króla Ludwika XIV w Wersalu. To właśnie przyczyna, dla której w płd. fasadzie rezydencji są herby „Junosza” Bielińskich i „Leliwa” Morsztynów. Wiele niejasności narosło co do projektanta pałacu. Mówi się o Carlo Ceronim i Józefie Fontanie, ale też o wybitnym architekcie Tylmanie z Gameren.

W 1704 r. do Otwocka Wielkiego przybył król August II. Wpadali tu posłowie rosyjscy, angielscy i holenderscy, by rokować z Karolem XII.

W 1713 r. Otwock trafia do Franciszka II Bielińskiego, starosty czerskiego, garwolińskiego, brodnickiego i osieckiego, cześnika koronnego, później marszałka wielkiego koronnego i przewodniczącego Komisji Brukowej miasta Warszawy.

Siostra Franciszka – Marianna (Denhoffowa z męża) była metresą Augusta II. W l. 1713-1732, mieszkała w otwockim pałacu.

Marszałek Franciszek Bieliński był bezdzietny, dlatego też dobra drogą donacji przeszły w 1757 r. na jego bratanka – Franciszka III Bielińskiego, pisarza wielkiego koronnego, ożenionego w 1763 r. z Krystyną Sanguszkówną. Majątek odziedziczyli synowie Paweł i Józef. Sprzedali pałac od razu w 1805 r. Wojciechowi Sulimierskiemu.

W l. 1808-1826 pałac zamieniał się w ruinę. 3 V 1809 r. w opuszczonym pałacu kwaterował gen. Michał Sokolnicki przed bitwą pod Ostrówkiem. Pisał o tym Żeromski w „Popiołach”, w rozdziale „Szaniec”.

W 1827 r. dobra nabyli od Łubieńskich kupiec warszawski Jan Jerzy Kurtz i jego córka Aniela.

W 1850 r. architekt Jan Teofil Skarboni z pietyzmem wyremontował pałac, który w końcu XIX w. ponownie popadł w ruinę. W tym czasie działała tu gorzelnia i wytwórnia wojłoku roślinnego (tzw. proszku otwockiego) oraz zakład wodoleczniczy. W l. 1905-1907 działał energicznie Polski Związek Ludowy. I wojna światowa przeszła pod znakiem rabunku i zniszczeń pałacu przez wojska niemieckie. W 1921 r. ostatni z Kurtzów – Zygmunt zapisał majątek siostrzeńcowi – Władysławowi Józefowi Jezierskiemu, który nie podjął rekonstrukcji rezydencji. Po jego bezpotomnej śmierci, włości przypadły chrześniakowi Józefowi Jezierskiemu.

1939 r. to kolejne zniszczenia pałacu, wieś została spalona przez Niemców. W 1947 r. pałac przeszedł w gestię Ministerstwa Kultury i Sztuki. Od 1950 r. mieścił się tu Zakład Wychowawczy dla Dziewcząt. Na początku lat 70. pałac przejął Urząd Rady Ministrów. W 1982 r. internowano w nim L. Wałęsę. W III RP pałac był siedzibą reprezentacyjną Prezydenta RP. Teraz jest tu Muzeum Wnętrz – oddział Muzeum Narodowego w Warszawie.

Początkowo pałac miał prostokątny korpus z dużym ryzalitem od południa. W l. 1750-60 wg proj. Jakuba Fontany dobudowano dwa skrzydła, połączone z głównym korpusem arkadowymi podcieniami, i dwie okrągłe wieże z klatkami schodowym. W trójkątnym tympanonie głównej fasady scena przedstawiająca bachanalia, z tańczącymi nimfami i faunami. Nad środkowym oknem głównej osi pałacu tarcza z herbem Bielińskich „Junosza”, a obok personifikacje Siły, Ducha i Mądrości.

Nad głównym wejściem tablica marmurowa z łacińskim napisem, w tłumaczeniu: „Nie chcę aby mniejszy mnie się obawiał albo większy lekceważył”.

Pierwsze piętro było reprezentacyjne z dużym salonem i salą balową. Kilka piętrowych sal ogrzewano gorącym powietrzem, rozprowadzanym kanałami w ścianach z palenisk w przyziemiu. Udało się odrestaurować część dekoracji rzeźbiarskich i malarskich: portal, kominki, malowidła ścienne o tematyce marynistycznej. Niegdyś wnętrza dekorowane były z wielkim przepychem: sale wykładano muszlami. Zachował się za to pierwotny wystrój sali wschodniej, zwanej salą Horacego: jest tam 10 dużych malowideł ściennych ilustrujących cytaty z jego dzieł.

W zespole zabytkowym znajduje się też murowany, klasycystyczny dwór z końca XVIII w., w którym po II wojnie działało Liceum Wodno-Melioracyjne. Zabudowania gospodarcze, murowane, barokowe z 1763 r., potem przebudowane: spichlerz, obora z dorobioną stajnią; mur łączący oba te budynki, w nim brama; browar z poł. XVIII w.; chlewnia z przełomu XVIII i XIX w.

Pałac otacza uroczysko zwane Rokola o pow. 5 ha. Tu wzrasta 170-letni las. Legendy głoszą, że to od imienia rycerza Rocha, który tutaj spotykał się ze swoją ukochaną Olą, albo też od imienia nieszczęsnej Oli, która umarła w oczekiwaniu na niewiernego kochanka.

Rezydencja Bielińskich położona jest na kępie wiślanej. To cypel odcięty od wschodu kanałem wykopanym przez jeńców tureckich spod Wiednia.

Źródło: Jacek Kałuszko, Paweł Ajdacki „Otwock i okolice” Wydawnictwo Rewasz 2006

Internet: http://otwock.mnw.art.pl/index.php/historia_palacu/

http://pl.wikipedia.org/wiki/Pa%C5%82ac_w_Otwocku_Wielkim

http://www.polskaniezwykla.pl/web/place/7957,otwock-wielki-tajemniczy-palac-na-wyspie.html