English
Deutsch
Wieś i siedziba parafii w gminie Rząśnik na płn.-zach. krańcu pow. wyszkowskiego. Połączenie drogami gminnymi z Rząśnikiem i Długosiodłem. Położona nad lewym brzegiem doliny Narwi, na płn. od Bagna Pulwy.
Tereny te leżały na płn. od granicy dóbr biskupich w Puszczy Białej i były własnością szlachecką. Data założenia wsi jest nieznana, pierwsza wzmianka źródłowa pochodzi z dokumentu wystawionego 24 lipca 1481 przez biskupa płockiego Piotra z Chotkowa dot. uposażenia parafii w Długosiodle oraz prowadzącego tamtejszą szkołę parafialną. W dokumencie występują dwie nazwy: Lubiel i Wielki Lubiel (prof. H. Samsonowicz przypuszcza, że ta ostatnia mogła dotyczyć dzisiejszej wsi Stary Lubiel). Uwzględniając wielce prawdopodobne założenie wsi na „surowym korzeniu” i przewidziane w takim przypadku 26 lat „wolnizny” (zwolnienia od wszelkich podatków), można zakładać, że powstała ona najpóźniej w poł. XV w. Parafia p.w. św. Stanisława we wsi Lubiel wydzielona została z parafii Długosiodło i erygowana 9 września 1547 przez bpa płockiego Andrzeja Noskowskiego staraniem Anny Nowodworskiej, właścicielki wsi, która była także fundatorką pierwszego kościoła drewnianego, na którego wzniesienie otrzymała zgodę króla Zygmunta I Starego wydaną 24 maja 1547. W rękach Nowodworskich tutejszy majątek pozostawał do końca XVIII w. Gdy pierwszy kościół spłonął 17 lipca 1775, ówczesny dziedzic wsi Adam Nowodworski podstoli różański ufundował nowy kościół, który w ciągu dwóch lat został zbudowany na miejscu spalonego. W 1888 ówczesny proboszcz ks. Józef Dmochowski postanowił zbudować większy kościół. Był on wznoszony w taki sposób, że istniejący poprzedni kościół obudowano nowym i rozebrano stary, gdy nowy był już ukończony (9 listopada 1890). Kościół ten przetrwał obie wojny światowe, a ostatni remont został przeprowadzony w końcu lat 90-tych XX w. Dziś parafia liczy 26 wsi i w administracji kościelnej należy do diecezji łomżyńskiej i dekanatu wyszkowskiego. Obecny kościół p.w. św. Anny jest jednym z pięciu zachowanych na Mazowszu drewnianych kościołów transeptowych, czyli wzniesionych na planie krzyża łacińskiego (wszystkie na terenie Kurpi pod koniec XIX w.). Należą zarazem do największych kościołów drewnianych tego typu na Mazowszu. Kościół ma konstrukcję zrębową, z zewnątrz jest oszalowany, zwrócony prezbiterium na zachód. Korpus nawowy jest zbudowany na planie prostokąta z zamkniętym prosto transeptem otwartym na nawę. Prezbiterium węższe od nawy głównej jest zamknięte trójbocznie. W narożniku między transeptem a prezbiterium od pd. dostawiono zakrystię, a od płn. składzik. Dachy nad nawą i prezbiterium są oddzielne dwuspadowe. Dach nad zakończeniem prezbiterium przechodzi w wielopołaciowy. Oddzielne dachy trójspadowe są nad ramionami transeptu. Natomiast daszki nad zakrystią i składzikiem są dwupołaciowe. Wszystkie dachy kryte blachą. Nad kościołem góruje umieszczona na kalenicy bliżej fasady wieża na planie kwadratu dwukondygnacyjna – w dolnej kondygnacji szersza, w górnej węższa z otwarciami w kształcie biforiów, zwieńczona ośmioboczną ażurową wieżyczką na sygnaturkę, nakrytą hełmem zwieńczonym wysokim krzyżem.
Wnętrze kościoła jednoprzestrzenne przykryte stropem płaskim z zakrzywieniami, wspólnym dla nawy i prezbiterium. Skrzydła transeptu oddzielone od nawy parą kolumn. Chór muzyczny wsparty na dwóch słupach. W wyposażeniu znajduje się szereg elementów z poprzedniego (a niektóre nawet z pierwszego) kościoła. Najstarsze to chrzcielnica barokowa z XVII lub pocz. XVIII w., krzyż ołtarzowy z poł. XVII w. i dwa kielichy późnorenesansowo-barokowe z I ćw. XVII w. Młodszy jest barokowy krucyfiks z XVIII w. (umieszczony w szczycie nad wejściem głównym na zewnątrz kościoła) oraz rokokowy prospekt organowy z II poł. XVIII w. z organami wykonanymi prawdopodobnie na przełomie XIX/XX w. Neobarokowe ołtarz główny i dwa ołtarze boczne oraz takaż ambona pochodzą z k. XIX w. Obok kościoła drewniana dzwonnica z k. XIX w. wzniesiona na planie kwadratu o boku 5,30 m o konstrukcji słupowej z ryglami i zastrzałami. Ściany z zewnątrz oszalowane, w górnej części po dwa prostokątne otwory głosowe z każdej strony. Podczas ostatniego remontu w 2009 zlikwidowano sterczynę wieńczącą dach namiotowy, zastępując ją blaszaną cebulką na ośmiobocznej podstawie, przez co zatracono proporcje budowli.
W pobliżu kościoła po drugiej stronie drogi drewniany budynek plebanii wzniesiony w 1914 lub ok. 1925, o konstrukcji zrębowej łączonej na „rybi ogon”, kryty dachem naczółkowym. Na cmentarzu parafialnym znajdującym się na zach. od kościoła mogiły trzech żołnierzy poległych pod Różanem 5-8 września 1939, później ekshumowanych i przeniesionych na tutejszy cmentarz.
Kościół w Nowym Lubielu jest jednym z 11 obiektów usytuowanych na tzw. „pętli ostrołęckiej” Szlaku Architektury Drewnianej. W odległości od kilku do ponad 20 km znajdują się kolejne cztery kościoły drewniane, należące do tej samej pętli (Barcice, Porządzie, Sokołowo Włościańskie, Węgrzynowo).
Słowa kluczowe:
Nowy Lubiel, wieś, parafia, kościół, architektura drewniana, Puszcza Biała, Narew, Bagno Pulwy.
Literatura:
Samsonowicz H., Długosiodło – kariera wsi mazowieckiej w średniowieczu, Rocznik Mazowiecki, t. 18 (2006), s. 35.
Żywirska M., Puszcza Biała. Jej dzieje i kultura, Warszawa: PWN, 1973, s. 30-31, 54, 63.
Galicka I., Sygietyńska H. (red.): Katalog Zabytków Sztuki. T. X, zeszyt 28: woj. warszawskie: Powiat wyszkowski. Warszawa: Instytut Sztuki PAN, 1974.
Herz L., Puszcze Kamieniecka i Biała, Pruszków: OW „Rewasz”, 2005, s. 218.
Strony internetowe:
http://www.polskaniezwykla.pl/
