English
Deutsch
Lipniak Majorat to nieduża wieś w gminie Długosiodło ok. 5 km na wsch. od Długosiodła, otoczona z trzech stron lasami Puszczy Białej. Data założenia wsi nie jest znana. Na podstawie ukazu carskiego z 4 (16) października 1835 otrzymał wieś w nadanie książę Michaił Gorczakow generał carski za zasługi w tłumieniu powstania listopadowego. Wtedy nosiła ona nazwę Lipniak Majdan. Od ustalonej w nadaniu zasady dziedziczenia (przez najstarszego syna) zaczęto nazywać wieś Lipniak Majorat. Pod koniec sierpnia 1944, gdy ofensywa wojsk radzieckich zatrzymała się na wschodnich rubieżach Puszczy Białej, Niemcy siłami policji, SS i Wehrmachtu przystąpili do „oczyszczania” z partyzantów najbliższego zaplecza frontu. Po 3-dniowej bitwie w rejonie leśniczówki Pecynka (29-31 sierpnia 1944), w której siły partyzanckie zostały rozbite, ale także Niemcy ponieśli znaczne straty, rozpoczęli oni operację represyjną przeciwko miejscowej ludności. Już 31 sierpnia na śródleśnym gościńcu w pobliżu wsi Małaszek rozstrzelali co najmniej 30 osób cywilnych, a w pobliskiej wsi Plewki następnych 11 osób. W okolicy wsi Lipniak Majorat leżącej zaledwie kilka km na pd. od Pecynki koczowało wtedy kilkuset uciekinierów uchodźców przed działaniami wojennymi. Byli to w większości przybysze z terenów na lewym brzegu Bugu, którzy mieli nadzieję, że duży masyw leśny, jakim była Puszcza Biała, będzie dobrym miejscem schronienia. Okoliczności sprawiły jednak, że znaleźli się obszarze największej i najbardziej krwawej niemieckiej akcji pacyfikacyjnej skierowanej przeciwko polskiej wsi, której głównymi wykonawcami były oddziały Wehrmachtu. 2 września w godz. rannych wieś została ostrzelana przez niemieckie transportery opancerzone, a kilka godzin później przez okolice wsi przeszła niemiecka obława, podczas której na miejscu rozstrzeliwano pojedyncze osoby i małe grupki. Schwytanych Polaków spędzono do kilku wybranych zabudowań we wsi. Tu postawiono im zarzut współpracy z partyzantami i rozpoczęto systematyczną masakrę. Większość schwytanych rozstrzelano z broni maszynowej nad trzema zbiorowymi mogiłami. Zginęli niemal wszyscy, tylko nielicznym udało się ujść z życiem. Niemcy mordowali wszystkich bez względu na płeć i wiek – także kobiety, starców i małe dzieci. Wg zeznań świadków niektórym dzieciom oprawcy rozbili główki o pnie drzew. Część rannych jeszcze żyjących zakopali w zbiorowych mogiłach.
Jeszcze tego samego dnia ruszył front i teren gminy Długosiodło został opanowany przez Armię Czerwoną. Rozpoczęły się ekshumacje pomordowanych, którzy w następnych dniach zostali pochowani na cmentarzach w Długosiodle, Broku, Sokołowie Podlaskim i Sterdyni. Wśród miejscowej ludności rozeszły się pogłoski, że żołnierze radzieccy wzięli do niewoli kierującego egzekucją w Lipniaku Majoracie oficera Wehrmachtu, przy którym znaleziono listę wsi z rejonu Długosiodła przewidzianych w dalszej kolejności do pacyfikacji. Pogłoski te nie zostały oficjalnie potwierdzone.
W wyniku ekshumacji ustalono, że hitlerowcy zamordowali 448 osób. Historycy zdołali zidentyfikować tylko 129 ofiar, w tym 15 mężczyzn, 59 kobiet oraz 55 dzieci i nieletnich poniżej 18. roku życia. Wśród zidentyfikowanych ofiar było 61 mieszkańców Lipniaka Majoratu, 36 mieszkańców Bojan, 12 mieszkańców Wiśniewa, 10 mieszkańców pobliskiej wsi Nowa Pecyna oraz 10 mieszkańców innych miejscowości. Pozostałych, czyli zdecydowanej większości nie udało się zidentyfikować. W kwietniu 1972 na jednej ze zbiorowych mogił w Lipniaku Majoracie został odsłonięty pamiątkowy głaz z umieszczonym na cokole napisem: „W hołdzie zamordowanym 2.IX.1944 r. 400 mieszkańcom okolic, ofiarom hitlerowskiego barbarzyństwa. Cześć ich pamięci. Obok pomnika ustawiono 16 betonowych krzyży w czterech kwaterach. Na każdym z nich umieszczono napis: „26 nieznanych ofiar terroru hitlerowskiego”.
Słowa kluczowe:
Lipniak Majorat, wieś, gajówka, pomnik ofiar wojny w Lipniaku Majoracie, zbrodnie wojenne Wehrmachtu, Puszcza Biała.
Literatura:
Żywirska M., Puszcza Biała. Jej dzieje i kultura, Warszawa: PWN, 1973, s. 94-95
Bartniczak M., Lipniak Majorat oskarża i przypomina. 2.IX.1944. Ostrołęka: Wojewódzki Komitet Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa w Ostrołęce, 1989, s. 5-23.
Gozdawa-Gołębiowski J., Obszar Warszawski Armii Krajowej. Lublin: Redakcja Wydawnictw KUL, 1992, s. 439-441.
Herz L., Puszcze Kamieniecka i Biała, Pruszków: OW „Rewasz”, 2005, s. 196-197.
Strony internetowe:
http://pl.wikipedia.org/wiki/Pacyfikacja_wsi_Lipniak-Majorat
http://pl.wikipedia.org/wiki/Lipniak-Majorat
http://www.prawy.pl/historia/6850-zbrodnie-wehrmachtu-pacyfikacja-wsi-lipniak-majorat-na-ma...
