Zamek

Liw to wieś (ok. 920 mieszkańców) leżąca nad rzeką Liwiec, przy drodze nr 637 Węgrów – Stanisławów, ok. 3 km na płd.-zach. od Węgrowa.

Liw we wczesnym średniowieczu stanowił punkt obrony pogranicza, później wybudowano tu gród kasztelański książąt mazowieckich i osadę podgrodową. Liw prawa miejskie otrzymał przed 1421 r., w 1446 r. obok istniejącego miasta założono drugie miasto – Nowy Liw i aż do połączenia w jeden organizm miejski w końcu XVII w., oba miasta konkurowały ze sobą. Od połowy XV w. do połowy wieku XVII, dzięki dogodnemu położeniu przy trakcie wiodącym na Litwę następuję szybki rozwój i znaczenie obu miast. Prowadzony jest handel zbożem, rozwija się rzemiosło, znajduje się tu również komora celna. Liw traci na znaczeniu w wyniku wojen szwedzkich oraz szybkiego rozwoju konkurencyjnego Węgrowa i wreszcie utracił prawa miejskie w 1869 r.

Najcenniejszym zabytkiem i jednym z ciekawszych przykładów średniowiecznej architektury obronnej na Mazowszu, jest fragment dawnego zamku książąt mazowieckich, który malowniczo położony jest wśród rozlewisk i meandrów rzeki Liwiec na niewielkim, sztucznym nasypie. W miejscu tym w XIII w. był drewniany gród kasztelański, który kontrolował przeprawę na granicznej rzece pomiędzy Polską a Litwą – Liwcu. W XV w. książę mazowiecki Janusz I Starszy wzniósł z cegły i kamienia murowany zamek powstały na planie kwadratu, rozbudowany w XVI w. przez księżnę Annę Mazowiecką i królową Bonę. Podwyższono wówczas jego mury do siedmiu metrów wysokości oraz dobudowano dwa piętra istniejącej do dziś wieży wjazdowej. W XVII w. zniszczony został przez Szwedów. W 1782 r. do pozostałych fragmentów dawnego średniowiecznego zamku (potężnej wieży bramnej, pozostałości „domu dużego” oraz części murów okalających), w miejscu „domu mniejszego” zamku, z rozbiórkowej cegły gotyckiej, dobudowano barkowy dwór będący siedzibą kancelarii starostwa liwskiego. W czasie II wojny światowej ruiny zamku zostały ocalone przed rozebraniem, a nawet prowadzone były prace konserwatorskie przez Otto Warpechowskiego, który przekonał Niemców o rzekomo krzyżackim pochodzeniu budowli. Po wojnie w latach 50. odremontowano wieżę i dwór a w 1963 r. otwarto Muzeum Zbrojownię, które posiada bogatą kolekcję broni, z XV-XX w. oraz zbiór mebli, obrazów batalistycznych, a ponadto unikatową kolekcję reprezentacyjnego portretu sarmackiego.

Wieża bramna (czteroboczna w dolnej części, a ośmioboczna w górnej) wsparta jest potężnymi, uskokowymi skarpami. Od frontu (strona zachodnia) zachowały się otwory, które są pozostałością po dźwigniach mostu zwodzonego. Od strony dziedzińca widoczny jest zamurowany ostrołuk bramy wjazdowej. W pozostałych fragmentach „domu dużego” odsłonięto piwnice, które przeznaczono na cele muzealne. Mur, który dawniej okalał dziedziniec zamku zachował się tylko częściowo od strony wschodniej i północnej.

Z zamkiem liwskim związanych jest wiele legend, a w jego wnętrzach, przy odrobienie szczęścia można spotkać Żółtą Damę.

Źródło: Tomasz Chludziński, Janusz Żmudziński, „Mazowsze mały przewodnik”, Sport i Turystyka, 1978

Tadeusz Glinka, Marian Kamiński, Marek Piasecki, Krzysztof Przygoda, Andrzej Walenciak, „Przewodnik Podlasie”, Sport i Turystyka, 1997

Internet: http://www.liw.pl/index.php?option=com_content&task=view&id=90&Itemid=132