Zespół pałacowo-parkowy

Cennym zabytkiem Jadwisina jest pałac Jadwigi i Macieja Radziwiłłów, którego budowa została ukończona w 1898 r. Właściciele przenieśli się do Jadwisina po wykupieniu ich zegrzyńskich dóbr przez Rosjan pod twierdzę. Pałac malowniczo położony na wysokiej skarpie zaprojektował Francois Arveuf w stylu renesansu francuskiego. Architekt popularny w kręgach ówczesnej arystokracji, w podobnym stylu i czasie przebudował pałac Olgi von Larskiej w Kozienicach i zaprojektował pałac w Teresinie, należący do bankiera i przemysłowca Mieczysława Epsteina. Pałac licowany czerwono-brunatnymi płytkami ceramicznymi kontrastuje z bujną zielenią parkową. Uwagę zwraca asymetryczny układ brył z wieżą w elewacji frontowej. Nad wejściem głównym widnieje monogram pierwszych właścicieli, natomiast od strony rzeki w ryzalicie umieszczono przedstawienia ich herbów rodowych „Ślepowron” Krasińskich i „Trąby” Radziwiłłów. W pobliżu pałacu zostały wzniesione stylowe oficyny z wozownią i stajnie. Około 1900 r. urządzono tu park krajobrazowy. Po prawie 100 latach utworzono z niego i przyległego kompleksu leśnego rezerwat „Jadwisin” (93 ha), którego celem jest ochrona pozostałości dawnej puszczy serockiej. Po II wojnie światowej majątek w Jadwisinie został rozparcelowany, natomiast pałac przekazano ministerstwu oświaty, a następnie w 1960 r. utworzono tu ośrodek wypoczynkowy Urzędu Rady Ministrów. Obecnie trwają procedury odzyskania majątku przez rodzinę Radziwiłłów i teren (pałac i rezerwat) jest niedostępny dla turystów.

Ostatnimi właścicielami pałacu w Jadwisinie przed II wojną światową byli Konstanty Mikołaj Radziwiłł wraz z żoną Marią z Żółtowskich. Zamieszkali w pałacu po ślubie w 1927 r. Urodziło im się trzech synów Krzysztof (1928), Jan (1930) i Albert (1931). Szczególnie tragiczne losy dotknęły rodzinę Radziwiłłów w czasie II wojny światowej. Konstanty w stopniu ppor. rez. wziął udział w wojnie obronnej 1939 r. i walczył jako obserwator w 13. eskadrze lotniczej. Po wkroczeniu wojsk hitlerowskich Radziwiłłowie otrzymali nakaz opuszczenia pałacu. Zamieszkali wówczas w leśniczówce koło Arciechowa, położonej w lasach rozciągających się po drugiej stronie Narwi. Por. K. Radziwiłł, ps. „Korab” włączył się w nurt konspiracji jako oficer w III batalionie w Nieporęcie. Po walkach powstańczych w I Rejonie w sierpniu 1944 r. został aresztowany przez hitlerowców. Prawdopodobnie 14 września 1944 r. został rozstrzelany na terenie Zegrza. Jego szczątki zostały przypadkowo odnalezione w maju 1969 r. podczas prac ziemnych na terenie strzelnicy w Wyższej Szkole Oficerskiej Wojsk Łączności. Identyfikację umożliwił medalik szkaplerzny z wizerunkiem św. Jana Bosko, który Konstanty otrzymał od prymasa Augusta Hlonda. Jak podaje Mirosław Pakuła, autor biografii Konstantego Radziwiłła, w uroczystościach pogrzebowych uczestniczyła Jacqueline Kennedy Onassis – żona zamordowanego prezydenta USA, spokrewniona przez siostrę z Radziwiłłami. Konstanty Radziwiłł spoczywa w grobie rodzinnym na cmentarzu parafialnym w Zegrzu, jego imię nosi ulica w Zegrzu Południowym.

Źródło: Jacek Szczepański „Powiat legionowski. Przewodnik subiektywny” Mazowieckie Centrum Kultury i Sztuki 2011

Internet: http://www.szlak.powiat-legionowski.pl/czerwony/#/czerwony11_palac/

www.pl.wikipedia.org/wiki/Jadwisin_(powiat_legionowski)