Zamek Książąt Mazowieckich

Zamek książąt mazowieckich to jedno z najważniejszych miejsc turystycznych na Mazowszu.

W 1229 r. Konrad Mazowiecki więził w grodzie swojego konkurenta do władzy nad senioralną dzielnicą krakowską, księcia Henryka Brodatego, i uwolnił go dopiero po interwencji żony Henryka, księżnej Jadwigi, znanej dziś jako św. Jadwiga Śląska. Wkrótce Konrad wsadził do lochu swojego kilkuletniego bratanka Bolesława, syna zamordowanego w Gąsawie Leszka Białego, oraz jego matkę Grzymisławę. Ów Bolesław, którego nazwano później Wstydliwym, ożenił się z węgierską królewną Kingą, również świętą, patronką górników solnych, i wraz z nią władał dzielnicą krakowską.

Zamek powstał w końcówce XIV w. w miejsce uprzedniego drewnianego grodu. Gdy w 1526 r. Mazowsze przyłączono do Korony przeszedł we władanie króla. Częstokroć gościła tu królowa Bona, która otwierała w okolicy winnice i ogrody. W połowie XVI w. dokonano przebudowy zamku. Bona wyjechała i wtedy rozpoczął się upadek, a sto lat później Szwedzi, Kozacy i Węgrzy Rakoczego dopełnili działa, zamieniając budowlę w ruinę. W XVIII w. Franciszek Bieliński próbował odbudować, ale najechali Prusacy i dokończyli dzieła destrukcji. Obecnie zamek to malownicza i zadbana trwała ruina, jeden z najważniejszych celów wycieczkowych w Polsce.

Na zamek przechodzi się przez wzgórze kościelne. Dalej prowadzi Most Bieliński, postawiony w 1762 r. dzięki marszałkowi wielkiemu koronnemu Franciszkowi Bielińskiemu. To ten sam, co ma jedną z głównych ulic w Warszawie, Marszałkowską.

Na dziedziniec wchodzi się przez wieżę bramną. Jest najlepiej zachowana ze wszystkich trzech wież. Widoczny jest tutaj gotycki układ cegieł i resztki ornamentyki z cegły wypalanej na ciemno, tzw. zendrówki. Po prawej stronie znajduje się otwór furty dla pieszych, po lewej dla wozów; dwa zwodzone mosty, dla każdego wejścia osobny, chowały się w specjalne wnęki w bramie. W przeszłości na pierwszym piętrze było pomieszczenie strażników, a na drugim izba mieszkalna burgrabiego. Na zewnątrz wieży bramnej znajdowało się tzw. „potrzebne miejsce” wsparte na kroksztynach. Na wyższych piętrach znajdowały się instalacje obronne.

Dziedziniec jest w kształcie nieregularnego wieloboku, dostosowanego do wzgórza. Mury obwodowe są grube na 180-185 cm, zachowały się jedynie częściowo – w XIX w. cegieł z ich rozbiórki używano m.in. do budowy kościoła. W przeszłości mury dysponowały blankami, a od strony dziedzińca biegł wzdłuż nich chodnik. Po północnej pozostały widoczne ślady zabudowań mieszkalnych książąt mazowieckich, a po stronie południowej – resztki zabudowań gospodarczych. Na dziedzińcu zachowały się fundamenty kościółka pw. św. Piotra, który wybudowano na początku XII w. z ciosów kamiennych sprowadzonych z Gór Świętokrzyskich.

„Trzy baszty – w nich bocianów wędrownych siedliska – / Posępna cisza ruin zaległa te mury, / Co wieków pięć swe czoła wznosiły, / Nim się układły w kształty potężne zwaliska” – pisał w 1902 r. Kazimierz Gliński. Przez ostatnie 100 lat ten obraz się zachował. Będąc na środku dziedzińca widzieć można wszystkie trzy baszty. Niegdyś były zwieńczone drewnianymi hurdycjami, czyli osłoniętymi gankami, z których strzelało się do nieprzyjaciół napierających na mury.

Baszta zachodnia nie jest teraz dostępna dla zwiedzających, w środku trzymane są różne graty. Kiedyś była to prochownia. Otwarta baszta wschodnia była więzieniem. Jedyny sposób, aby się tam dostać był z poziomu muru obwodowego. Stamtąd więźniów spuszczano na dno głębokiego na 10 m lochu, wyłożonego kamiennymi płytami. Widok ze szczytów wież zamkowych jest niesamowity, zwłaszcza ze wschodniej. Pod zamkiem – sady, mokradła z olszynami i łąki w dawnym korycie Wisły. Samą rzekę dojrzeć trudno, zasłaniają ją drzewa. Dostrzec można za to Jezioro Czerskie, a przed nim bocianie gniazdo na wysokim, samotnym kominie. Na zachodzie – wyżej położony, urodzajny fragment Równiny Warszawskiej. Na północy zabudowania Góry Kalwarii.

Źródło: Lechosław Herz „Chojnowski Park Krajobrazowy” Oficyna Wydawnicza „Rewasz”, Zarząd Parków Krajobrazowych Mazowieckiego, Chojnowskiego i Brudzeńskiego 2007.

Internet: http://www.zamekczersk.pl/index.php?NR=71

http://pl.wikipedia.org/wiki/Zamek_ksi%C4%85%C5%BC%C4%85t_mazowieckich_w_Czersku

http://www.zamki.pl/?idzamku=czersk