Zespół pałacowo-parkowy

Wieś oraz folwark Orońsko zakupił od rządu Królestwa Polskiego w 1834 r. (wcześniej miał w dzierżawie) Franciszek Ksawery Christiani (1772-1842), dyrektor Dyrekcji Generalnej Dróg i Mostów Królestwa Polskiego. Stworzył w Orońsku zespół dworski z reprezentacyjną zabudową, ogrodami i parkiem. W latach 60. XIX w. własność Aleksandra Pruszaka, żonatego z Heleną z Woyciechowskich. Po śmierci męża Helena poślubiła Józefa Brandta, który był częstym gościem w majątku. Po pierwszej wojnie majątek zakupił Andrzej Daszewski, wnuk malarza. W 1945 r. majątek przejęło państwo. Od 1981 funkcjonuje tu Centrum Rzeźby Polskiej. W skład zespołu pałacowo-parkowego wchodzi wiele obiektów.

Pałac Józefa Brandta powstał w II poł. XIX w. murowany, parterowy z ryzalitami i wieżą narożną. Zaprojektował go Franciszek Maria Lanci. Przy głównym wejściu kolumny z rzeźbami kobiet, nad portalem wejściowym herb Christianich. W niszach popiersia autorstwa Władysława Milkuszyca. W pałacu odtworzone XIX-wieczne wnętrza: gabinet J. Brandta, jadalnia, salon, sypialnia, buduar. Oranżeria zaprojektowana została przez Schouppego. Wybudowana po 1869, niegdyś wyposażona w system grzewczy dzięki któremu można było uprawiać rośliny egzotyczne. Służyła także jako miejsce pracy malarskiej Brandta. Dziś jedna z galerii Centrum Rzeźby Polskiej. Kaplica odkąd ją wybudowano w 1841 aż do 1978 pełniła rolę kościoła dla miejscowej ludności. Wzniesiona w stylu klasycystycznym, posiada w tympanonie Oko Opatrzności z napisem Omnia vidit. W wyposażeniu obraz Matki Boskiej z Dzieciątkiem autorstwa A. Schouppego, epitafia, tablice pamiątkowe. Aktualnie miejsce ekspozycji prezentującej historię Orońska.

Oficyna, która powstała z przebudowy palmiarni, służyła za budynek mieszkalny dla uczniów, przyjaciół i gości Brandta. Dziś pełni rolę administracji CRP. W dawnym szpichlerzu zlokalizowano Dom rzeźbiarza z kawiarnią i miejscami noclegowymi. Dawna wozownia wzniesiona w 1905 r. mieści galerię rzeźby stałej. Stajnia po przebudowie służy jako pracownie rzeźbiarskie.

Park oroński jest założeniem w stylu angielskim, ma powierzchnie 16 ha. Znajdują się na jego terenie okazy starodrzewu. Pośród alejek umieszczono instalacje rzeźbiarskie.

źródło: Przybyłowska-Hanusz I., Piwowarczyk J., Informator turystyczny Lokalnej Grupy Działania „Na piaskowcu”, Szydłowiec 2010.

internet: http://www.oronsko.pl